هورمون اکسین

در مطلب قبلی تعریفی از تنظیم کننده های رشد گیاهی داشتیم و به اختصار در رابطه با تاریخچه آن صحبت کردیم، انواع هورمون های گیاهی را نام و بردیم و استفاده از دو هورمون جیبرلین و سایتوکنین را در باغبانی و گیاه شرح دادیم. در این مطلب قبل از آن که کاربرد هورمون اکسین را بررسی کنیم، توضیح مختصری در رابطه با هورمون های گیاهی می دهیم.

در رشد و نمو گیاهان عوامل مختلفی تاثیرگذار هستند که به دو دسته عوامل بیرونی و عوامل درونی تقسیم می شوند. از جمله عوامل درونی می توان به هورمون ها و عوامل بیرونی به دما و نور اشاره کرد.به طور کلی تنظیم و هماهنگی فرایندهای مختلف گیاه توسط هورمون ها در نقاط مختلف گیاه صورت می گیرد، و این هورمون ها از مواد آلی که در بافت های ویژه ساخته می شوند تشکیل شده اند. هورمون ها برای تاثیرگذاری در محل هدف مستقیم از یاخته ای به یاخته دیگر حرکت می کنند و از طریق آوندها انتقال می یابند.

به طور کلی می توان گفت هورمون ها دارای دو نقش کلیدی هستند:

هورمون هایی که محرک رشد هستند.
هورمون هایی که رشد را به تاخیر می اندازند.

اکسین

این هورمون اولین گروه از هورمون های گیاهی محسوب می شوند و مرکز عمده ساخت آن ها بافت های مریستمی انتهایی از قبیل:

جوانه های در حال باز شدن
برگ های جوان
نوک ریشه
گل ها و گل آذین روی ساقه گل دار

نحوه انتقال این هورمون در اندام های جوان از بالا به پایین و در اندام های پارانشیمی داخل آوند آبکش و در ریشه ها از نوک ریشه به سمت بالای ریشه صورت می گیرد. اکسین ها به فرم مصنوعی هم وجود دارند و شامل:

ایندول ها: ایندول استیک اسید(IAA)، ایندول بوتیریک اسید(IBA)، ایندول پروپیونیک اسید(IPA)
نفتالن ها: نفتالن اسید استیک(NAA)، نفتالن استامید(NAAm)، نفتوکسی استیک اسید(NOA)
فنوکسی ها: فنوکسی استیک اسید(POA)، ۲و۴ دی کلروفنوکسی استیک اسید(۲-۴D)، تری کلروفنوکسی استیک اسید(۲-۴-۵T)، ۳کلروفنوکسی آلفا پروپیونیک اسید(۳CP)، ۳کلروفنوکسی آلفا پروپیون آمید(۳CPA)، کلروفنوکسی استیک اسید(CPA)
بنزوئیک ها: تری بنزوئیک اسید(TBA)، تری پلوبنزوئیک اسید(TIBA)

نقش اکسین در گیاه:

طویل شدن سلول ها و اندام ها
نورگرایی
زمین گرایی
فعال ساختن لایه زاینده
ایجاد گل

کاربرد اکسین در باغبانی:

تنک کردن و جلوگیری از ریزش گل و میوه
تولید بافت پینه ای
ریشه دار کردن قلمه ها
جلوگیری از رشد نرک و پاجوش
گل انگیزی و تولید میوه
پارتنوکارپی
رشد طولی شاخه و چیرگی انتهایی
کاهش ترک خوردگی میوه گیلاس

در ادامه مطلب به توضیح کوتاهی در رابطه با نقش اکسین در گیاه می پردازیم.

طویل شدن سلول ها و اندام ها: افزایش غلظت و میزان اکسین باعث طویل شدن سلول ها می شود البته این نکته حائز اهمیت است که اثر بازدارندگی هم دارد یعنی با همان غلظتی که سبب تشدید طویل شدن اندام هوایی را دارد، طویل شدن ریشه را کند می کند.

نورگرایی(فتوتروپیسم): توزیع شدن نامتقارن اکسین در اندام مربوطه باعث خمیدگی در گیاه می شود، و این مورد ناشی از آن است که رشد در سمت نور تا حدودی کند و در سمتی که از نور دور است شدیدتر است.

زمین گرایی: تجمع زیاد این هورمون رشد ریشه را کند کرده و سبب خمیدگی ساقه گیاه می شود.

فعال ساختن لایه زاینده: حرکت این هورمون در درون ساقه از بالا به پایین و جوانه های در حال رشد باعث فعالیت لایه زاینده می شود.

ایجاد گل: در گیاهان روزبلند به شرط آن که دوره فتوپریود طولانی باشد گلدهی گیاه با توجه به حضور اکسین افزایش می یابد و از طرفی در گیاهان روزکوتاه در دوره تاریکی استفاده از اکسین باعث توقف گلدهی می شود.

در مطالب آتی در رابطه با ساخت این هورمون و فیزیولوژی آن صحبت خواهیم کرد.

(اکسین – هورمون اکسین – IAA – IBA – NAA )

(فروشگاه اینترنتی بهرویش همیار کشاورزان)