بذر

(بذر هیبرید – بذر استاندارد – انواع بذر)

بذر

کشاورزان همواره برای دستیابی به عملکرد بیشتر به دنبال راه حل های گوناگونی بودند و این تلاش از بدو پیدایش کشاورزی تاکنون ادامه پیدا کرده است. انتخاب بذر هیبرید و بذر استاندارد مناسب، یکی از کلیدی ترین تصمیماتی است که تولیدکنندگان عرصه کشاورزی باید اتخاذ کنند، امروزه کشاورزان برای انتخاب انواع بذر و یا به تعبیری انتخاب بهترین ارقام یا واریته ها با تعاریف و اصطلاحات گوناگونی مواجه می شوند که گاهی عدم شناخت صحیح از معنا و یا اطلاعات نهفته در این تعاریف آن ها را سردرگم کرده و به اشتباه می اندازد.

در این نوشتار فارغ از تعاریف کلاسیک و تئوریک به توضیح کاربردی در واژه پرکاربرد در زمینه های مرتبط با خرید انواع بذر می پردازیم. پیش از آن که بخواهیم در مورد واژه های بذر هیبرید (F1) و بذر استاندارد (Op)  توضیحی ارائه دهیم در ابتدا باید به توضیح واریته یا رقم بپردازیم.

بذر هیبرید

تمامی گونه های گیاهی به واسطه تاریخ فرگشتی (تکاملی) خود در محیط های گوناگونی رشد کرده و به سازگاری های ویژه ای دست یافته اند. برای مثال گیاه گوجه فرنگی در سیر تکاملی خود در شرایط محیطی بسیار متفاوتی رشد و توسعه یافته و انواع بذر تولید شده در هر منطقه طی سالیان متمادی مجدد کشت شده و این بذرها و گوجه فرنگی های حاصل از آن ها در محیط های خاص خودسازگاری هایی پیدا کرده اند و بدین ترتیب تنوع گسترده ای از انواع گوجه فرنگی ایجاد شده است.

بدین ترتیب ما برای اشاره به این انوع گوناگون از واژه ی رقم، واریته و یا نژاد استفاده می کنیم و این گونه می توان گفت که گونه گوجه فرنگی دارای واریته ها یا ارقام بسیار متنوعی می باشد.

هر واریته یا رقم دارای ویژگی های منحصر به فرد خود می باشد و با محیطی که در آن تکامل یافته سازگاری هایی را پیدا کرده است که به طور سنتی کشاورزان جهت تامین انواع بذر  ( بذر هیبرید، بذر استاندارد) سال آینده خود از بوته هایی که میوه آن ها مورد پسند است و بوته از مقاومت خوبی برخوردار بوده بذر تولید کرده و در کشت بعدی از این بذرها استفاده می کرده اند.

بذر استاندارد

طی گذر زمان به دلیل اینکه انتخاب بوته ها و مزارع مناسب جهت تولید بذر کارپیچیده و نیازمند دقت بالایی بوده عمدتا تولیدکنندگان بذر پا به عرصه گذاشته و از ابتدا با هدف تولید بذر اقدام به کشت محصولی خاصمی کردند. به این ترتیب تولیدکنندگان بذر با توجه به اهمیت خالص بودن بذرها و انتخاب مزارع یا بوته های مناسب و رعایت موارد بسیاری اقدام به بذرگیری می کنند و این بذر تولید شده را که از واریته یا رقم مشخصی می باشد جهت کشت در سال آینده در اختیار کشاورزان قرار می دهند.

به طور کلی به بذرهایی که از این طریق تولید شده بذر استاندارد (op) می گویند. تولیدکنندگان  بذر در طی پروسه های تولید با مشکلات بسیاری مواجه هستند و طی سالیان سال بشر کوشیده تا با حل این مشکلات و هموار کردن مسیر تولید و بهبود آن به ارقامی دسترسی پیدا کند که بتواند با آن به بالاترین سطوح کمی و کیفی در تولیدات کشاورزی دست پیدا کند.

تولید بذر

با گسترش علم در زمینه های گوناگون حوضه کشاورزی دستاوردهای گسترده ای در مباحث تولید بذر ( بذر هیبرید، بذر استاندارد) حاصل گردیده و تولید بذرها یا بذر هیبرید (F1) یکی از مهمترین آن ها می باشد. تولیدکنندگان بذر همواره تلاشکرده اند به واریته ها یا ارقامی که دارای بالاترین سطوح کیفی و کمی هستند دست یابی پیدا کنند.

آن ها در مزارع خود ارقامی را مشاهده کردند ک دارای عملکرد بسیار بالا بوده است ولی برای مثال نسبت به بیماری خاصی از حساسیت بالایی برخوردار است و یا با اینکه بوته ای قوی و مقاوم به بیماری ها داشته شکل ظاهری میوه بسیار نامطلوب و غیر بازارپسند می باشد، مشکلاتی از این دست و به موازات آن رشد علوم اطلاح نباتات، بیوتکنولوژی و ژنتیک منجر به شناخت و کشف راه کارهای تولید بذر یا ارقامی شد که این ارقام یا واریته ها دارای چندین ویژگی مثبت به طور همزمان باشند.

انواع بذر

اگر بخواهیم به طور ساده و کاربردی این فرایند را شرح دهیم  باید با مثالی ساده آن را توضیح دهیم. برای نمونه پس از کاشت بذر زمانی که عملکرد بالا در یک واریته یا رقم مشاهده گردید هر چند آن رقم نسبت به بیماری ها بسیار حساس باشد تولیدکننده سعی می کند طی چند سال و با استفاده از تکنیک های اصلاح نبات این ویژگی را (عملکرد بالا) در واریته مورد نظر خالص کند و به اصطلاح لاین مادری، پدری ایجاد کند.

به موازات آن واریته های دیگری را از نظر مقاومت ها، شکل میوه و… خالص کرده و لاین های ارزشمندی را ایجاد کند، اگر دو لاین خالص را با یکدیگر تلاقی دهند بذرهای حاصل به دلیل بروز پدیده هتروزیگوسی صفات مادری و پدری را به طور فزاینده ای به دست می آورند و به زبان ساده برای مثال در اثر تلاقی لاین حساس و دارای عملکرد بالا با لاین مقاوم ولی کم بار نتاجی حاصل می شود که دارای عملکرد بالا و مقاومت بسیار خوبی در مقابل بیماری ها می باشد.

امروزه به نژادگران و کمپانی های بزرگ تولیدکننده بذر با استفاده از تکنیک های وابسته به علوم ژنتیک اقدام به تولید بذرها و واریته هایی کرده اند که صفات مطلوب بسیاری دارا می باشند. به طور عام به بذرها یا ارقامی که از این طریق تولید می شوند ارقام هیبرید (F1)  می گویند.

(بذر هیبرید – بذر استاندارد – انواع بذر)

(فروشگاه اینترنتی بهرویش همیار کشاورزان)

www.behrooyesh.ir