تاکنون به اهمیت خاک در رشد گیاه فکر کرده اید؟ خاک، یک عنصر حیاتی برای گیاه به حساب می آید. گیاه علاوه بر اینکه به آب، هوا و نورخورشید برای رشد نیاز دارد، به خاک هم نیاز دارد تا بتواند از آن تغذیه کرده و املاح معدنی را دریافت نماید. اگر بافت خاک مناسب زراعت نباشد و بذری در آن کشت شود، توقعی جز شکست نباید داشت. در این مقاله هدف ما بررسی اهمیت بافت خاک در رشد گیاه و نشان دادن بهترین بافت خاک و میزان متناسب خلل و فرج خاک است؛ پس مقاله را تا انتها دنبال کنید.
اثرات نوع خاک بر رشد گیاه: خاک، سفره غذایی گیاه است. هرچقدر این سفره غنی تر و متنوع تر باشد گیاه بهتر رشد می کند. پس خاک مناسب کشاورزی خاکی است که به میزان کافی از ماسه، گیاخاک و رس تشکیل شده باشد. از نظر زراعی به خاکی حاصلخیز گفته می شود، که قدرت پرورش و رشد گیاه در آن بیشتر است.
عوامل تاثیر گذار بر حاصلخیزی خاک عبارتند از :
- وجود املاح مغذی
- قدرت حفظ آب
- اسیدی و قلیایی بودن خاک
- بافت خاک
- میزان خلل و فرج خاک
- موجودات ریز زنده در خاک
بافت خاک:
خاک ها از ذرات جامد در اندازه های مختلف ساخته شده اند. بافت خاک را می توان با توجه به درصد نسبی تشکیل دهنده، ماسه، سیلیت و رس موجود در آن طبقه بندی کرد. بافت، خواص فیزیکی و شیمیایی خاک را مانند میزان نفوذ پذیری، وزن مخصوص و… را نشان می دهد.
از نظر کشاورزی خاک ها براساس بافت به سه گروه ( سبک، میان بافت و سنگین) تقسیم بندی می شوند:
گروه اول. خاک های سبک (لوم شنی یا شن لومی):
بافت خاک های لوم شنی یا شن لومی از خاک های سبک به حساب می آیند، زیرا میزان حفظ رطوبت در این گیاهان بسیار ضعیف است. معمولا میزان شن موجود در این نوع از خاک از ۸۰% بیشتر است و مقدار رس آن از ۱۲% کمتر است. گرچه عملیات شخم زنی در این خاک ها بسیار آسان است اما از نظر حاصلخیزی، خاک های بسیاری ضعیفی به حساب می آیند. اگر جایی نام خاک گرم را شنیدید بدانید منظور این نوع از خاک هاست زیرا به سرعت آب موجود خود را از دست می دهند.
خاک های سبک از نظر فیزیکی و شیمیایی ویژگی های خاصی دارند. که در اینجا قسمتی از آن ها را بیان می کنیم:
- قدرت نفوذ پذیری زیادی دارند.
- ظرفیت حفظ نگهداری آب در آن ها بسیار کم است.
- از نظر مواد مغذی از دسته خاک های فقیر به حساب می آیند.
- ساختار خوبی ندارند.
- زود دچار نوسانات دمایی می شوند. یعنی به سرعت سرد و گرم می شوند.
- در این خاک ها مود آلی زود از بین می روند.
گروه دوم. خاک های میان بافت (لوم،لوم سیلتی، لیمون، لوم رس ماسه ای):
خاک های لومی، در دسته خاک های متوسط یا میان بافت قرار می گیرند. مقدار رس موجود در خاک های میان بافت مابین ۱۲ الی ۲۸ درصد نوسان دارد. و از نظر حاصلخیزی و حفظ آب این خاک ها بسیار بهتر از دیگر خاک ها هستند. رطوبت قابل استفاده گیاه در خاک های میان بافت بسیار بیشتر از خاک های سبک است و خطر فرسایش در این خاک ها در کمترین حالت خود قرار دارند.
گروه سوم. خاک های سنگین یا خاک رسی:
خاک رسی همانطور که از نامش مشخص است از میزان رس بیشتری تشکیل شده است. میزان رس این خاک ها معمولا به بیش از ۲۸ % می رسد. خاک رسی ظرفیت بسیار بالایی در حفظ و نگهداری آب در خود دارد. و بسیار دیر رطوبت خود را از دست می دهد به همین دلیل به خاک سرد نیز معروف هستند. گرچه حاصلخیزی این خاک بسیار خوب است اما جذب آب به مدت طولانی باعث ایجاد چسبندگی در خاک شده و تهویه را برای گیاه سخت می کند.
خواص مهم خاک های سنگین:
- نفوذ آب در این خاک ها به آهستگی انجام می شود.
- به علت چسبندگی زیاد، شخم زنی بسیار سخت می پذیرد.
- به دلیل جذب آب سفت می شوند و با از دست دادن آب در فصل گرما باعث بوجود آمدن ترک هایی در سطح خاک می شود. در اثر بوجود آمدن این ترک ها ریشه گیاهان در معرض هوا قرار گرفته و خشک می شوند.
- از لحاظ مواد مغذی بسیار غنی هستند زیرا شستشوی عناصر کمتر در آن ها صورت می گیرد.
- مواد آلی دیرتر در این بافت خاک از بین می رود.
خلل و فرج خاک:
به مقدار منافد یا فضای باز بین ذرات خاک، خلل و فرج گفته می شود. میزان خلل و فرج خاک به حرکت ریشه ها، کرم ها و حشرات موجود در آن بستگی دارد. تخلخل خاک از دو نظر اهمیت دارد: یکی راه عبور برای تشکیل آب های زیر زمینی است. و دیگری، هوادهی به ریشه خاک است. به طور کلی می توان گفت خاک ایده آل خاکی است، که ۵۰ درصد از مواد جامد و ۵۰ درصد آن از (۲۵% هوا و ۲۵% رطوبت) تشکیل شده باشد.
انواع خلل و فرج خاک نسبت به اندازه های خاک به سه دسته تقسیم می شوند:
دسته اول، خلل و فرج درشت: به آن دسته از تخلخلی که آب در آن ها مطابق با نیروی جاذبه حرکت کرده و محل ذخیره زیادی برای هوا دارد، خلل و فرج درشت گفته می شود. در این دسته از خاک ها قدرت حفظ آب بسیار کم است. به همین دلیل فرسایش در این خاک ها زیاد بوده و مواد مغذی راشسته و به اعماق می برد. خاک های سبک در این دسته بندی بوده و به همین دلیل از خاک های فقیر به حساب می آید.
دسته دوم، خلل و فرج متوسط: این منافذ بیشتر در انتقال و هدایت آب عملکرد خوبی دارند. خاک های میان بافت معمولا دارای تخلخل متوسط هستند به همین دلیل از نظر زراعی این خاک ها مناسب تر هستند.
دسته سوم، خلل و فرج ریز: به فضاهایی از بافت خاک که آب را درخود ذخیره کرده و در زمان نیاز در اختیار گیاه قرار می دهد، خلل و فرج ریز گفته می شود. خاک های سنگین و رسی در این دسته از خاک ها قرار دارند که آب را می توانند به میزان زیادی در خود ذخیره نگاه دارند.
اهمیت خاک در رشد گیاه:
حال بیاید یک جور دیگر به بررسی اهمیت بافت خاک در رشد گیاه بپردازیم:
دو نفر از دو نوع منبع غذایی برای گذراندن اوقات فراغت خود استفاده می کنند. یکی از چیپس و پفک استفاده می کند و دیگری از میوه ها. به نظر شما کدام یک از این دو نفر دچار کمبود ویتامین نمی شوند؟ مسلما کسی که منابع غذایی سالم مصرف کرده است. خاک هم برای گیاه همین حکم را دارد. خاک مناسب و پر از املاح، گیاهی سالم و خاک عاری از مواد معدنی، گیاهی سرشار از بیماری تحویل ما خواهد داد. هدف ما از بیان این مطالب روشن کردن ذهن شما درباره مهم بودن خاک بود.
جمع بندی:
در مجموع می توان گفت، گیاهان، موجودات زنده ای هستند که برای ادامه حیات خود به منابع مغذی نیاز دارند. پس مهم است که بافت خاکی که در آن رشد می کنند سفره ای از مواد غذایی متنوع را برای آن ها فراهم آورد. پس از نظر زراعی می توان گفت که خاک مناسب برای رشد گیاهان خاک های میان بافتی یا خاک های لومی هستند. خاک های لومی با توجه به داشتن میزان خلل و فرج مناسب علاوه براینکه از حرکت سریع آب جلوگیری می کند در ذخیره کردن املاح بسیار موفق هستند.
شما می توانید با اشتراک گذاشتن تجربیاتتون ما را در نوشتن مقالات جدیدتر و متنوع تر یاری نمایید.
کلمات کلیدی: ( اهمیت خاک در رشد گیاه ، خلل و فرج خاک ، بافت خاک )