همانطور که می دانید کشور ما ایران جزء مناطق کویری جهان محسوب می شود و قسمت بزرگی از آن را مناطق خشک و کم آب تشکیل می دهد. بنابراین باید محصولاتی را پرورش داد که نیاز به آب زیادی نداشته باشند و بخوبی بتوانند دوره های خشکی و کمبود بارندگی را تحمل کنند. درختان زیادی هستند که می توانند با شرایط کشور ما بخوبی رشد کنند و عملکرد خوبی داشته باشند. ما در این مقاله می خواهیم به همین موضوع بپردازیم و درختانی را معرفی کنیم که می توانند خود را با شرایط کم آبی تطبیق دهند و دوره زندگی خود را تکمیل کنند. انواع درختان میوه کم آب را در این مقاله بخوانید.
برای دریافت اطلاعات تکمیلی در رابطه با کود های مناسب مناطق کم آب کلیک کنید
عناب Ziziphus jujube
درخت عناب که نام های دیگر آن خرما چینی، آلو هندی، عناب مالایی، گیلاس هندی و خرما کره ای است. درختی است که تا ارتفاع ۶ تا ۱۰ متر نیز رشد می کند. جز درختان مقاوم به خشکی و کم آبی محسوب می شود که پوست تنه ناهموار و بسیار محکمی دارد. عناب در آفتاب کامل و خاک لومی شنی با زهکشی مناسب رشد می کند. همچنین در خاک های سخت رسی نیز رشد خوبی دارد. انواع عناب هندی نسبت به گونه های چینی مقاومت بیشتری به خشکی و گرما دارند. میوه های عناب در پاییز می رسند و از سبز به قهوه ای تغییر رنگ می دهند و می توان آن ها را بصورت تازه یا خشک شده مصرف کرد.
میوه های تازه، ترد و شیرین هستند و از نظر بافت و طعم شبیه یک سیب کوچک هستند. میوه به راحتی خشک می شود و در صورت خشک شدن به خوبی ذخیره می شود. میوه های خشک شیرین تر می شوند و از نظر بافت و عطر و طعم به خرما خشک شباهت دارد.
عناب جزء درختان میوه کم آب دسته بندی شده که از خاورمیانه منشأ گرفته و در آسیا گسترش یافته و در همان دوران باستان اهلی شده است. وقتی میوه ها تازه هستند مانند سیب ترد و غیر آبدار هستند. عناب درختی زیبا و با عمر طولانی است که در اولین سال کاشت نیاز به آبیاری مداوم دارد. پس از آن فقط برای زنده نگه داشتن آن در مواقع خشکسالی شدید آب لازم دارد.
انار Punica granatum
انار در واقع یک درختچه است که می توان آن را به عنوان یک درخت کوچک پرورش داد. طول آن بیش از ۱۲-۱۵ فوت نیست. با توجه به مراقبت مناسب، می تواند بیش از ۲۰۰ سال زنده بماند. دارای میوه های خوشمزه و آبدار که حاوی آنتی اکسیدان هستند، می باشد. در محیط رشد کمی اسیدی تا خنثی در سایه آفتاب کامل تا جزئی، رشد خوبی خواهد داشت. در مرحله رشد اولیه، باید آن را به طور منظم آبیاری کرد. اما هنگامی که بخوبی مستقر شد، یک بار آبیاری عمیق در هفته در هوای گرم، کافی است.
انار نیز جزء درختان میوه کم آب می باشد. این گیاه درختچه ای برگریز است که شاخ و برگ جدید قرمز روشن دارد که با بالغ شدن، سبز می شود. ساقه ها دارای خارهای تیزی هستند. گل ها در بهار بوجود می آیند و پاییز تولید میوه می کنند. انواع مختلفی از انار در دسترس است. رنگ پوست و همچنین رنگ داخلی میوه ممکن است قرمز تیره، صورتی یا حتی سفید باشد. میوه ممکن است کاملاً ترش، شیرین و ترش یا کاملاً شیرین باشد. دانه ها ممکن است بسته به تنوع بسیار سخت یا نرم و جویدنی باشند. قابل ذکر است که چیزی به نام انار “بدون دانه” وجود ندارد.
انگور Vitis vinifera
کشت انگور در اکثر مناطق بسیار رایج است و برای تولید آب میوه آن را پرورش می دهند. در تحقیقات اخیر مشخص شده است که انگور بسیار مقاوم به خشکی است و به راحتی گرما را تحمل می کند. آن را در جایی که می تواند هر روز ۶-۸ ساعت آفتاب دریافت کند و در یک خاک شنی یا لومی خوب زهکشی شده کشت می کنند. هرس برای حداکثر عملکرد بسیار مهم است.
انگور از آن جهت شبیه انار است که در مراحل اولیه رشد نیاز به آبیاری متوسطی دارد. اما هنگامی که ریشه آن در عمق خاک مستقر شد، نیاز کمی به آب دارد به همین دلیل درختان میوه کم آب نامیده می شود. رشد می کند و به مدت یک قرن یا بیشتر تولید محصول می کند. اکثر ارقام انگور نسبت به خشکی مقاوم هستند. گونه مدیترانه ای Vitis vinifera که بومی مناطقی است که بارندگی کمی دارند، یا هر انگور دیگر، با نسبت بیشتری به خشکی مقاومت می کنند.
خرمالو Diospyros kaki
معمولاً میوه های خرمالو را با گوجه فرنگی اشتباه می گیرند. ممکن است شبیه به هم باشند اما متفاوت هستند. این میوه ملی ژاپن است و از نظر طعم بسیار منحصر به فرد است. در زمستان ها، میوه های قرمز نارنجی روشن آویزان روی شاخه های برهنه کافی هستند تا چشم انداز زیبایی در زمستان ایجاد کنند.
علف های هرز درختان خرمالو را برای باردهی مطلوب هرس می کنند. در خاک خنثی تا کمی اسیدی خوب عمل خواهد کرد. این درخت می تواند دوره های کوتاه خشکی را تحمل کند اما با آبیاری منظم بهترین رشد را خواهد داشت. با این حال این گیاه نیز جز درختان میوه کم آب می باشند. انواع مختلفی برای آب و هوای سرد و گرم در دسترس است.
شاخ و برگ ها با پهن شدن برگ درخت به رنگ های زیبای پاییزی تبدیل می شوند. میوه رسیده مدت زیادی پس از از ریزش برگ های درخت، روی درخت می ماند. انواع میوه ها ممکن است قابض یا غیر قابض باشند. در صورتی که کاملا رسیده باشند غیر قابض هستند.
تمر هندی Tamarindus indica
این درخت میوه ای است که در مناطق گرمسیری رشد می کند. تفاله آن به طور گسترده ای در بسیاری از دستور العمل های غذایی استفاده می شود. بعلاوه، به دلیل خواص ملین و اثربخشی در برابر باکتری ها و قارچ ها دارد و در داروهای سنتی استفاده می شود. در آب و هوای گرم و آفتابی عملکرد بالایی خواهد داشت. خاک لومی عمیق با زهکشی خوب را ترجیح می دهد. یک درخت بالغ می تواند دوره های طولانی خشکسالی شدید را تحمل کند. این درخت به صورت بونسای هم رشد می کند.
نخل خرما Phoenix dactylifera
نخل گیاه درخت مانند و بدون ساقه است که در حال حاضر ۱۸۱ جنس با حدود ۲۶۰۰ گونه شناخته از آن ها شناخته شده است. بیشتر گونه ها محدود به مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری هستند. بیشتر نخل ها با برگهای بزرگ، مرکب و همیشه سبز خود که در بالای یک ساقه بدون شاخه قرار گرفته اند، متمایز می شوند. با این حال، نخل ها تنوع عظیمی در خصوصیات فیزیکی از خود نشان می دهند و تقریباً در هر نوع زیستگاه در محدوده خود، از جنگل های بارانی گرفته تا بیابان ها ساکن هستند.
نخل ها از شناخته شده ترین و پرجمعیت ترین خانواده های گیاهی هستند. آن ها در طول تاریخ برای انسان مهم بوده اند. در دوران معاصر، از نخل ها به طور گسترده ای در محوطه سازی استفاده می شود و آن ها به یکی از مهمترین گیاهان اقتصادی تبدیل شده اند.
انبه Mangifera indica
بی دلیل نیست که انبه سلطان میوه ها شناخته می شود. میوه های خوشمزه و آبدار با عطر و طعم غنی و رایحه بسیار مطلوبی دارد. مصرف این میوه فواید بسیار زیادی برای سلامتی دارد، زیرا باعث افزایش ایمنی بدن، کاهش کلسترول، مفید برای بینایی و … می شود. برای تولید انبه با کیفیت مطلوب باید در مکانی کاملاً آفتابی کاشته شوند. از خاک واقعاً مرطوب و سنگین پرهیز شود. هنگامی که گیاه جوان است، درختان انبه که به طور منظم کاشته شده اند مرتباً باید آبیاری شوند. درختان بالغ در برابر خشکی مقاوم هستند.
گلابی های آسیایی Pyrus pyrifolia
نه تنها شیرینی و شادابی گلابی معمولی را به ارث می برد بلکه تردی یک سیب را نیز به خود اختصاص داده است. شما می توانید ماه ها از خوبی های این میوه بهره مند شوید زیرا برای مدت طولانی در یخچال تازه می ماند. هنگام استقرار گیاه به آبیاری منظم و عمیق نیاز دارد. اگرچه می تواند یک فصل خشکسالی را به راحتی تحمل کند، اما کمی خاک را مرطوب نگه دارید، اجازه دهید گیاه در شرایط مطلوب باقی بماند. این مورد را نیز می توان از جمله درختان میوه کم آب نامید.
زیتون Olea europaea
از اوایل ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح زیتون کشت و تجارت روغن صورت گرفته است. زیتون درختی با عمر بسیار طولانی است و برخی از درختان بیش از ۱۰۰۰ سال عمر می کنند. ارتفاع یک درخت بالغ ۳۰-۳۵ پا است. خاک رسی و رطوبت برای تولید روغن زیتون مناسب است. زیتون در اواخر بهار شکوفا می شود و هزاران گل کوچک مایل به سفید تولید می کند. میوه را در پاییز تا اوایل زمستان برداشت می کنند. زیتون را در مرحله سبز برداشت کرده یا می گذارند تا به رنگ بنفش تیره (سیاه) برسد.
انجیر Ficus Carica
انجیر درختی زیبا دارد که می توان آن را در دسته بندی درخت میوه کم آب جای داد. درخت برگریز مناطق نیمه گرمسیری است که زمستان های ملایم همراه با بارندگی پراکنده را ترجیح می دهد. به طور معمول به ارتفاع ۱۵ متر هم می رسد و به صورت درختچه ای چند شاخه رشد می کنند که تا ۳۰۰ سال عمر می کند. تنه جوان و شاخه ها حساسیت غیرمعمولی به گرما و آفتاب دارند و آسیب می بینند. ریشه ها تهاجمی و حریص هستند و در اعماق خاک رشد می کنند.
پوست میوه انجیر نازک و لطیف است و گوشتی مایل به سفید، زرد کم رنگ یا کهربایی، یا کم و بیش صورتی، قرمز یا بنفش دارد. هنگام رسیدن، میوه ها آبدار و شیرین هستند. دانه ها ممکن است بزرگ، متوسط یا کوچک باشند که به طور کلی توخالی هستند، مگر اینکه گرده افشانی شود. انجیرهای نوع معمولی بدون گرده افشانی رشد می کنند و بیشترین تعداد را دارند. میوه دانه های واقعی ندارد. میوه ها روی چوب فصل جاری تولید می شوند. اواخر تابستان تا پاییز میوه ها می رسند و برخی از ارقام ممکن است در اواخر بهار یا اوایل تابستان تولید محصول کنند. این گیاه نیز در دسته درختان میوه کم آب دسته بندی می شود.
زرشک Berberis vulgaris
درخت زرشک از درختان مقاوم به کم آبی محسوب می شود. نیاز آبی کمی دارد ولی آبیاری کافی در فصل رشد میوه باعث افزایش کیفیت میوه ها می شود. البته مقدار آبیاری بستگی به نوع خاک و دمای هوا دارد. یک تیره بزرگ از درختچه های برگریز و همیشه سبز است که تا ارتفاع ۵ متر رشد می کنند و در مناطق معتدل و نیمه گرمسیری جهان یافت می شود. این گیاه نیز در دسته درختان میوه کم آب دسته بندی می شود.
معروف ترین گونه آن Berberis زرشک اروپایی و Berberis vulgaris است که در اروپا، آفریقای شمالی، خاورمیانه و آسیای میانه رایج است و به طور گسترده ای کشت می شود. بسیاری از گونه ها در شاخه ها و در امتداد حاشیه برگ ها خار دارند. جنس Berberis دارای شاخه های دو شکل است: شاخه های بلند که ساختار گیاه را تشکیل می دهند و شاخه های کوتاه فقط به طول ۱-۲ میلی متر طول دارند. بسیاری از گونه های برگریز، مانند Berberis thunbergii و B. vulgaris، به دلیل رنگ جذاب صورتی یا قرمز پاییزی مورد توجه قرار می گیرند.
پسته Pistacia vera
پسته درختی مقاوم به کم آبی و خشکی و شوری است که معمولا در مناطق کویری کشت می شود، به همین علت این گیاه نیز جزء درختان میوه کم آب دسته بندی می شود. عضوی از خانواده بادام هندی است که از آسیای میانه و خاورمیانه نشأت گرفته است. این درخت دانه هایی تولید می کند که به عنوان آجیل به طور گسترده مصرف می شوند.
از سال ۲۰۱۷، ایران بیش از نیمی از تولید پسته در جهان را به خود اختصاص داده است. ۱۱ گونه درخت مغز پسته وجود دارد که فقط Pistacia vera به صورت تجاری پرورش می یابد. پرورش درختان پسته به صورت تجاری برای صادرات آجیل در درجه اول در ترکیه، ایران، افغانستان، ایتالیا و سوریه وجود دارد که در آن آب و هوای خشک برای رشد بهینه است. نحوه آبیاری درخت پسته در هنگام رشد بسیار مهم است. درختان پسته در انواع خاک خوب عمل می کنند اما در لوم های شنی عمیق رشد می کنند. آن ها کاملاً مقاوم به خشکی هستند اما در مناطق با رطوبت بالا عملکرد خوبی ندارند.
سماق Rhus coriaria
درختی با ارتفاع کم که شاخه ها و دمبرگ های آن کرک های زبری دارند. یک گونه گیاهی جنگلی خودرو است که میوه هایی قرنز و قهوه ای با طعم گس دارند و بعد از رسیدن ترش مزه هستند. در آب و هوای گرم رشد خوبی دارد و نیازمند نور آفتاب زیادی می باشد و سایه را نمی تواند تحمل کند.
بادام Prunus dulcis
بادام درختی است قوی که ارتفاع آن بر حسب رقم، شرایط آب و هوایی، حاصلخیزی خاک و مراقبت های زراعی بین ۶ تا ۱۰ متر یا بیشتر متغیر است. درخت بادام ریشه هایی قوی دارد که می تواند به طور عمودی تا ۳ متر در خاک نفوذ کنند و آب را از اعماق زمین جذب کند. به همین دلیل به کم آبی مقاوم هستند. بادام نیز بین درختان میوه کم آب دسته بندی می شود.
کنار Ziziphus spina-christi
کنار درختی است که مقاوم به خشکی می باشد و ریشه های عمیق آن درخت را قادر می سازد تا در شرایط استرس رطوبتی شدید و حتی در زمانیکه خاک سطحی کاملاً خشک شود زنده بماند. درختان میوه کم آب اکثرا دارای این ویژگی هستند. گونه Ziziphus Nummularia حتی در مناطق دارای بارندگی سالانه کمتر از ۱۰۰ میلی متر در سطح وسیعی گسترش یافته است. کنار درختی است که تحمل به آلودگی کِنار جاده ها را دارد و یا حتی بعد از آتش سوزی این گیاه در طول سه ماه جوانه می زنند.
توت سفید یا قرمزM. alba ، M. rubra و Hybrids
میوه می تواند سفید، قرمز یا بنفش بسیار تیره باشد. رنگ میوه، اندازه، طعم و فصل با توجه به تنوع و نوع رقم متفاوت است. طعم معمولاً شیرینی دارند و همیشه شیرین تر از میوه M. nigra است. Morus nigraدرخت کوچکتری است که رشد کندتری دارد و به طور متوسط به ارتفاع از ۲۵ فوت می رسد. میوه بنفش تیره نسبت به سایر توت ها کوچکتر و دارای اسید بیشتری است.
میوه اژدها یا دراگون فروت Hylocereus undatus
میوه اژدها در راس لیست میوه های عجیب و غریب قرار دارد. زیرا با پوسته بیرونی صورتی روشن و پوسته ای خاردار، جلوه ای منحصر به فرد و جذاب به میوه می دهد. میوه ها همچنین غنی از فیبر، پتاسیم، آنتی اکسیدان ها و ویتامین C هستند که آن را از نظر غذایی بسیار ارزشمند می کنند. به عنوان یک کاکتوس، برای رشد مطلوب نیاز به خاک زهکشی شده با نور مستقیم خورشید دارد.