ریزگرد، کلمه عجیبی که تا بحال همه ما اسم آن را از اخبار شنیده ایم. خوزستان یکی از شهرهای ایران زمین که به دلیل داشتن مرز مشترک با عراق همواره دچار طوفان شن یا ریزگردها می شود. ریزگردها به ذرات جامد یا مایع معلق در هوا، که اندازه های آن ها بین ۱ نانومتر تا ۱۰۰ میکرون متغیر است، گفته می شود. از انواع ریزگردهای جوی، می توان گرد و غبار را نام برد. در هواشناسی اصطلاحات به ذرات ریز جوی یا ریزگردها که با غلظت فراوان باعث کاهش دید می شوند، غبار گفته می شود. گرد و غبار علاوه بر اینکه عامل بیماری در انسان است، می تواند منشا بسیاری از بیماری ها در سایر موجودات زنده از قبیل گیاهان نیز باشد. هدف ما در این مقاله بیان تاثیر گرد و غبار بر آفات و بیماری های گیاهان و تاثیر گرد و غبار در دامپروری ها است، پس تا پایان مقاله همراه ما باشید.
تحلیل تاثیر گرد وغبار بر کشاورزی:
منشا بسیاری از بیماری های تنفسی و غیر تنفسی در انسان ها و سایر موجودات زنده، گردو غبارها هستند. البته میزان و شدت تاثیرات گرد و غبار به نوع و محیط مقصد وابستگی دارد. مقدار مواد معلق به سه اندازه کم، متوسط و شدید تقسیم بندی می شود. نوع خاک های گرد و غبار بیشتر از نوع رس و سیلیت است. خاک های رسی به دلیل سبک بودن می توانند مسافت های زیادتری را طی کنند. خاک های رسی به علت قابلیت جذب زیاد مواد شیمیایی آلی و دانه بندی ریز خطرناک تر از خاک های درشت تر هستند.
طبق تحقیقات انجام شده توسط پروژهشگران خارجی، گردو غبارهای رسی پتانسیل بالایی در جذب فلزات مانند مس، کادمیم، آهن، نیکل، کبالت در طول مسیر داشته و همچنین می توانند آلاینده های آلی و معدنی را به مناطق دور دست انتقال بدهند. پس گرد و غبار ها بطور مستقیم باعث بروز بیماری شده و غیر مستقیم عامل انتقال بیماری ها است.
تاثیر گرد و غبار بر گیاهان:
اثرات گرد و غبار برروی محصولات زراعی و باغی به اثبات رسیده است. اما تاکنون تحقیق و بررسی جامعی حداقل در ایران در زمینه اثرات آن ها انجام نشده است. اما از تاثیرات ثابت شده گرد و غبار می توان به تاثیر بر مراحل فتوسنتز، تنفس و تعرق گیاه نام برد. گازهای سمی همراه با گرد و غبار ها می توانند از طریق روزنه های گیاه جذب شده و باعث بروز تغییر در ترکیبات گیاه می شوند. گرد و غبار در فصول گرم اثرات بسیار بدتری دارند. از مهم ترین تاثیرات گرد و غبار بر گیاهان عبارتند از:
- کاهش اثر سموم آفت کش ها.
- ایجاد اختلال در رشد گیاه.
- شیوع بیماری ها و آفات.
- آسیب های فیزیکی.
تاثیر گرد و غبار بر آفات و بیماری ها در گیاهان:
در بحث تاثیر گرد و غبار بر آفات گیاهی، موردی که بصورت عینی مشاهده شده است، افزایش قابل توجه خسارت گیاهان توسط آفت کنه تارتن است. دلیل شدت خسارت این نوع از کنه در گیاهان این است که گرد و غبار بر روی تارهای تنیده شده این آفات بر سطح برگ چسبیده و عمل فتوسنتز را تحت شعاع قرار داده است. البته بسیار دیگری از آفات مانند سوسک خیار و… می توانند توسط باد جابجا شده و از یک منطقه آلوده به منطقه ای دیگر رفته و آنجا را نیز آلوده کند. سوسک های خیار و حشرات دیگر خود به تنهایی می توانند ناقلین ویروس باشند و یا محیط مناسب برای رشد قارچ ها را فراهم آورند که خود همین موارد باعث بروز بیماری های وخیم در گیاهان می شود.
از دیگر تاثیرات گرد و غبار سازگاری زیاد علف های هرز با آن ها است. با توجه به این که علف های هرز به هر شرایط نامساعدی علاقمندی دارند. می تواند در گرد و غبار به میزان زیادی افزایش پیدا کرده و گیاهان زراعی مانند گندم، جو، یونجه و کلزا را دچار تنش کنند. سال هایی که میزان گرد و غبار در آن زیاد باشد پدیده خسارت ناشی از علف های هرز ۵ % بیشتر از سال های بدون پدیده ریزگردها است.
پس بطور کلی می توان گفت که گرد و غبار بصورت مستقیم به وسیله بستن روزنه های گیاه و غیرمستقیم با افزایش علف های هرز می تواند برگیاهان تاثیر گذاشته و آن ها را از بین ببرد.
تاثیر گرد و غبار بر دامپروری:
دام، موجودات زنده ای هستند که مانند انسان ها، بروز پدیده گرد و غبار می تواند سلامتی آن ها را به مخاطره بیاندازد. از مهم ترین تاثیرات گرد و غبار بر دامپروری، ایجاد مشکلات بهداشتی و تنفسی و همچنین تمایل کمتر دام ها به مصرف علوفه هایی که به گرد و غبار آغشته شده اند، است. مشکلات تنفسی از آشکارترین تاثیرات گرد و غبار است، حیوانات مناطقی که دچار حجوم گرد و غبار شده اند معمولا دچار سرفه های پی در پی شده و با افزایش برونشیت و مرگ رو برو می شوند. علت تاثیر گرد و غبار بر دستگاه تنفسی به علت جذب ریزگردها توسط مخاط های بینی و دهان است زیرا این ریزگردها به مخاط چسبیده و باعث عفونت های شدید می شوند.
همچنین یکی از عوامل تاثیر گذار بر تولیدات کشاورزی، گرده افشانی است که بخش اساسی آن توسط زنبور عسل انجام می شود. گرد و غبار می تواند برروی سطح گل ها نشسته و آن ها را از دید زنبورها مخفی کند. به همین دلیل خسارت های ناشی از گرد و غبار در زنبور داران استان های درگیر با گرد و غبار زیاد است.
یکی دیگر از تاثیرات گرد و غبار، بر دستگاه تنفسی پرندگان است. عملکرد دستگاه تنفسی پرندگان در شرایط آلوده به شدت کاهش پیدا می کند. در واقع بسیاری از بیماری های تنفسی در پرندگان و دام ها به دلیل وجود همین ریزگردها و التهاب مخاط تنفسی آن ها است.
تحقیقات به عمل آمده نشان داده است که اگر بصورت مرتب و منظم دستگاه های تهویه مرغداری ها و دامپروری ها تمیز و ضدعفونی بشوند می توانند:
- مرگ و میر آن ها ۴۰% کاهش بدهند.
- وزن آن ها به میزان ۷% افزایش پیدا می کند.
- ضریب تبدیل غذایی ۲۵% بهبود پیدا می کند.
راه های کاهش تاثیرات گرد و غبار:
- نهالکاری و درخت کاری را افزایش دهید. همانگونه که درخت ها می توانند در مقابل سیل ها مقاومت کرده و شدت آن ها را کاهش بدهند، می توانند اثرات گرد و غبار را به میزان چشمگیری کاهش داده و مقابل آن ها مانند یک سد دفاعی بایستند.
- محصولات استان هایی که دچار پدیده گرد و غبار هستند از نظر کیفی مورد بررسی قرار بگیرند. اگر آلودگی هایی از طریق گرد و غبار وارد چرخه غذایی مردم شود می تواند زندگی آن ها را دچار اختلال بسازد.
- مالچ پاشی یکی از راه کارهای مفید برای تثبیت ماسه های روان است.
جمع بندی
گرد و غبار به عنوان یکی از اساسی ترین اشکال آلودگی های جوی همواره در تمام ابعاد مورد توجه پژوهشگران بوده است. اگر چه پدیده گرد و غبار یک پدیده طبیعی است اما فعالیت های انسانی می تواند آن را تشدید بنماید. پدیده گرد و غبار معمولا در مناطق بیابانی و خشک بیشتر بروز می کند و ایران هم به دلیل همجواری با کشورهایی همچون عراق از این پدیده رنج می برد. همچنین به دلیل وابستگی بخش کشاورزی به بخش اقتصادی و تاثیر گرد و غبار بر کشاورزی می تواند کشور را دچار چالش بکند. پس لازم است تا تمامی کشاورزان و مسئولان با تاثیر گرد و غبار بر آفات و بیماری ها کشاورزی و تاثیرات آن بر دامپروری آگاهی داشته باشند تا بتوانند به موقع تصیم سریعی اتخاذ نمایند. آیا شماهم پیشنهادی برای مقابله با تاثیرات گرد و غبار بر کشاورزی دارید؟