محافظت گیاهان در برابر سرمازدگی
بهار یکی از بزرگترین چالش های باغبانی در سال است.محافظت گیاهان در برابر سرمازدگی در این فصل از اصولیست که کشاورزان باید از آن آگاه باشند. در اوایل بهار، هنگامی که تهدید یخبندان بسیار زیاد است، نظارت دقیق بر محافظت گیاهان در برابر سرمازدگی و شرایط آب و هوا از طریق رادیو،تلویزیون و وب سایت ها برای جلوگیری از خسارات ناشی از سرما ضروری است. به این ترتیب، هنگامی که خبندان پیش بینی می شود، می توانید برای آن آماده شوید. همچنین ایده خوبی است برای اینکه بصورت دوره ای درجه حرارت را در سطح زمین در اطراف گیاهان خود بررسی کنید، تا ببینید چقدر برای آنها سرد است و آیا نیاز به انجام کاری در مورد آن دارید یا خیر.
در این مقاله توضیح خواهیم داد که یخبندان چیست و چه تأثیری بر روی گیاهان می گذارد.همچنین پیشنهادات کارآمد و موثری برای محافظت از گیاهان در برابر یخبندان ارائه می دهیم.
یخبندان چیست؟
یخبندان به طور کلی در شبهای روشن و آرام رخ می دهد. جایی که بدون ابر است یا پوشش ابر کمی وجود دارد و گرما کمتر به سمت زمین بازتاب داده می شود و باد کمتری برای پراکندگی هوای گرم وجود دارد. در نتیجه هوای سرد به پایین ترین نقطه می رسد، در حالی که هوای گرم به سمت لایه های بالایی جو صعود می کند. در این شبها، حتی اگر دمای دماسنج در زیر نقطه انجماد نباشد، یخبندان می تواند رخ دهد. یخبندان حرکت مایعات درون گیاه را مختل، بافت های آن را از آب محروم و آن را خشک می کند. به همین دلیل برگهای آسیب دیده در یخ زدگی، قهوه ای تیره یا سیاه می شوند. اگر گیاه به مدت طولانی بدون حفاظت، در دمای انجماد باقی بماند، از بین می رود.
چه عواملی در احتمال مرگ گیاه از یخ زدگی تأثیر می گذارد؟
پوشش ابر:
اگر ابرهای بیشتری در آسمان وجود داشته باشد تا گرما را به زمین منعکس کنند، گیاهان شانس بیشتری برای گذر از دوره یخبندانها خواهند داشت.
باد:
بدون وجود باد کافی برای مخلوط کردن هوای گرم در حال صعود با هوای سرد در حال سقوط، گیاهان نسبت به سرمای شب حساس تر می شوند.
رطوبت:
رطوبت بالاتر نقطه شبنم را بالا می برد و به کند شدن سرعت تغییر دما کمک می کند و احتمال ایجاد یخ زدگی روی گیاهان را کاهش می دهد.
خواص خاک:
خورشید در طول روز خاک را گرم می کند و سپس این گرما در طول شب آزاد می شود. اگر خاک عمیق، سنگین و حاصلخیز باشد، رطوبت بیشتری به هوا می بخشد. در مقابل، خاک کم عمق، شنی یا فاقد مواد مغذی، رطوبت زیادی را آزاد نمی کند.
سن گیاه:
گیاهان جوان تر که به طور فعال رشد می کنند و گل می دهند در مقابل دمای پایین آسیب پذیرترند.
علائم سرمازدگی در گیاهان
– برگ هایی که دچار سرمازدگی شده اند، به رنگ سبز تیره در خواهند آمد.
– شکوفه درختان رنگ قهوه ای تا سیاه پیدا می کنند و ظرف چند روز می ریزند. با ریزش گل ها درخت در آن سال میوه تولید نمی کند.
جلوگیری از سرمازدگی درختان میوه
اکثر درختان میوه منطقه معتدله در معرض یخبندان زمستان یا سرمازدگی بهاره قرار می گیرند که این امر موجب خسارتهای شدید اقتصادی می گردد. باغداران از خسارات ناشی از عدم محافظت درختان میوه در برابر سرما کاملاً آگاه هستند.بنابراین در زمانی که احتمال سرمازدگی وجود دارد، اقدامات لازم را جهت محافظت از درختان انجام می دهند.
گیاهان بطور طبیعی در فصل سرما به خواب می روند و مکانیسم های سازگاری با شرایط آب و هوایی را در خود دارند. اما در فصل بهار با بیدار شدن گیاهان و نوسانات دمایی شدید در معرض جدی خطر سرمازدگی قرار می گیرند.
تدابیر زراعی در مقاومت گونه های درختان میوه تاثیر بسزایی دارد. آبیاری بی رویه، دادن کود ازته بیش از حد، هرس زود هنگام و غیره، موجب کاهش مقاومت درختان میوه می شود.
سرمای بهاره موجب آسیب دیدن جوانه های تازه بیدار شده درختان میوه می شود. در صورت ادامه دار بودن این سرما، حتی به میوه های تازه تشکیل شده نیز خسارت وارد می شود. جوانه های خواب به سرمای زمستانه مقاوم هستند اما مقاومت آنها هنگام بیدار شدن کاهش می یابد.
به طور کلی جوانه های گل در دمای ۲- و ۳- درجه سانتیگراد از بین می روند. میوهای تازه تشکیل شده نسبت به گلها حساس تر هستند و در منفی ۰٫۵- درجه سانتیگراد آسیب می بینند. در اوایل بهار جبهه های سرد هوا در منطقه پرورش درختان میوه و در شبهای بدون ابر موجب خسارت دیدن جوانه درختان میوه می گردد.
روش های جلوگیری از سرمازدگی
روشهای مختلفی برای جلوگیری از سرمای دیررس بهاره وجود دارد که می تواندجوانه های گل و میوهای تازه تشکیل شده درختان میوه را از سرما زدگی محافظت کند.یکی از روش های مقابله با سرمازدگی باغات و گیاهان در برابر سرمازدگی انتخاب گیاهان سازگار با اقلیم منطقه است. همچنین گیاهانی که حساس به سرما هستند را در جایی کشت کنیم که در معرض باد و سرما قرار نگیرند. می توان از ارقام دیر گل استفاده کرد. این ارقام بدلیل اینکه دیرتر به مرحله گلدهی می روند، کمتر با خطر سرمای بهاره مواجه می شوند.
۱٫ استفاده از ترکیبات شیمیایی:
مواد شیمیایی مانند اتفن و هورمون نفتالین استیک اسید، موجب تاخیر در باز شدن گل های درختان میوه می شود.
۲٫ موقعیت و محل باغ:
در مناطقی که شیب دار هستند کاشت درختان میوه را در شیب های شمالی انجام می دهند. این مناطق به در بهار دیرتر گرم می شوند و با تأخیر از خواب بیدار می شوند. در نتیجه از سرمای بهرا در امان می مانند. ایجاد باغ میوه در مناطقی که رطوبت بیشتری دارند مانند کنار جنگل ها و رودخانه ها یا ساحل دریا که نقطه شبنم بالا است درختان آسیب کمتری می بینند.
۳٫ پاشیدن آب بر روی درختان:
با پاشیدن آب بر روی شاخه های درختان میوه یک لایه نسبتاً عایق در اطراف جوانه ها ایجاد می شود. این لایه مانع از پایین آمدن دمای جوانه از صفر درجه پایین تر نرود و محافظت گیاهان در برابر سرمازدگی صورت گیرد . توجه داشته باشید که پاشیدن آب باید در دمای صفر درجه انجام شود.
۴٫ تدابیر زراعی:
نوع سطح خاک در محافظت دمای هوا تاثیر دارد. برای محافظت در برابر سرما و یخبندان، خاک باید مرطوب و عاری از علف های هرز و شخم نخورده باشد. زمین شخم خورده هوای بیشتر دارد و و سریعتر سرد می شود. اما خاک مرطوب دیرگرم می شود و دیرتر گرمای خود را از دست می دهد. همچنین وجود علف های هرز باعث از دست رفتن گرمای خاک می شوند.
۵٫ گرم کردن باغ توسط بخاری های باغی:
گذاشتن بخاری در قسمتهای مختلف باغ و سوزاندن موادی همچون چوب نفت یا گازوییل موجب گرم شدن باغ میگردد. این روش در مناطق سردسیری ممکن است تاثیر زیادی نداشته باشد اما در مناطق نیمه گرمسیری مثلا در باغات مرکبات، انار، انجیر زیتون و … می تواند موثر واقع شود.
۶٫ ایجاد دود برای کاهش تشعشع:
در شبهایی که احتمال بروز سرما میباشد با سوزاندن کاه و کلش و مواد دیگر موجب ایجاد دود در هوای باز گردید ذرات معلق در هوا هر چقدر بیشتر باشد انعکاس حرارت به سقف آسمان تقلیل می یابد زیرا تشعشع حرارت که با طول موج های بلند به طرف آسمان منعکس می شود توسط ذرات هوا جذب شده و دمای باغ را حفظ می کنند.
۷٫ ایجاد بادشکن در اطراف باغ:
کشت درختان بادشکن همچون چنار، زبان گنجشک، افرا و … در جهت شمالی که بادهای سرد می وزد درختان میوه را از سرما محافظت می کند.
۸٫ هرس به موقع:
هرس زود هنگام در مناطق سردسیر و قبل از شروع سرما آسیب فراوانی به درخت می رساند.در این مواقع بایستی هرس را به اواخر اسفند و پس از رفع خطر سرمازدگی به تعویق انداخت.
۹٫ کوددهی:
یکی از عوامل موثر در جلوگیری از سرمازدگی گیاهان، مصرف کود پتاسه و کودهای حیوانی است که باعث ایجاد گرما و کاهش خطر سرمازدگی می شوند. استفاده از کود ازته در مناطق سردسیر توصیه نمی شود. کودهای ازته باعث ایجاد ساقه های جدید که نازک اند و نسبت به ساقه های قدیمی حساس تر هستند و احتمال آسیب دیدگی بیشتری دارند. ولی کودهای پتاسه باعث افزایش مقاومت گیاه می شوند.
۱۰٫ استفاده از مه پاش:
با استفاده ازمه پاش و ایجاد مه در محیط، می توان از کاهش دمای محیط جلوگیری کرد.
۱۱٫ آبیاری سطحی:
غرقاب نمودن از روش های قدیمی مقابل با سرمازدگی باغات می باشد. آب آبیاری درجه حرارت بالاتری از باغ دارد وبدینصورت از کاهش درجه حرارت سطح زمین جلوگیری می کند.
۱۲٫ پوشش درختان:
در این روش درختچه ها و نهال های جوان را توسط شاخ و برگ درختان پوشش می دهند. همچنین می توان درختان را به وسیله پلاستیک پوشش داد.
سخن آخر
در تمامی مناطق مخصوصاً مناطق سردسیر احتمال سرمازدگی در فصل بهار وجود دارد. می توان با آگاهی کامل از موقعیت آب و هوا در این فصل، تمامی اقدامات لازم برای محافظت گیاهان در برابر سرمازدگی و همچنین درختان میوه را به عمل آورد.
کلمات کلیدی : محافظت گیاهان در برابر سرمازدگی – جلوگیری از سرمازدگی درختان میوه – روش های مقابله با سرمازدگی باغات – عوامل موثر در جلوگیری از سرما زدگی گیاهان