آفات مهم درختان پسته

درخت پسته یکی از گزینه های محبوب آفات است. درختان پسته مورد حجوم آفات متنوعی قرار می گیرند که هر کدام طرز خسارت و بیولوژی ویژه خود را دارند. در روش قدیمی و سنتی مبارزه با آفات با توجه به میزان و خسارت هر آفات از سموم بیش از حد استفاده می شد به نحوی که دیگر آفات در نظر گرفته نمی شد و همین امر باعث ایجاد مقاومت در حشرات و بهم خوردن توازن زیست محیطی شد و دشمنان طبیعی آفات را نیز از بین برد. در روش های نوین و مدرن امروزی، مبارزه با آفات درخت پسته با دید وسیع تری انجام می شود و به جای کنترل یک آفت، کنترل همه آفات و به جای استفاده از یک روش برای مبارزه از چندین روش برای مبارزه با آفات پسته انجام می شود.
از روش های نوین امروزی می توان به کنترل تلفیقی مبارزه با آفات و مدیریت تلفیقی محصول اشاره نمود، که جا دارد این روش ها در کنترل آفات پسته مورد توجه قرار گرفته و مبارزه های شیمیایی به عنوان آخرین وسیله جنگی برای مبارزه با آفات مورد استفاده قرار بگیرد.

آفات درخت پسته:

شیره خشک (پسیل معمولی پسته):

پسیل معمولی از گروه آفات درجه یک پسته است که در تمامی مناطق پسته کاری کشور وجود دارد. باغداران به این آفت، شیره خشک نیز می گویند چرا که عسلک دفع شده از انتهای بدن کورنیول یا پوره ها در هوا خشک شده و به دانه مدور شکری تبدیل می شود. از علائم این آفت ریزش کهروی برگ های زیرین و زیر درختان است و گاهی شیره های نباتی شکل بصورت فیتیله ای از انتهای بدن پوره ها خارج می شود.

زمستان گذرانی این حشرات زیر برگ ها، شکاف دیوارها و زیر علف های هرز است. حشرات بالغ و کامل این آفت از نیمه دوم اسفند ماه از محل زمستان گذرانی خود خارج شده و بعد از جفتگیری با حشرات ماده، تخم ریزی خود را روی برگ ها و قسمت زیرین برگ ها انجام می دهند. معمولا تخم ریزی از نیمه دوم ماه فروردین آغاز می شود. پسیل پسته حدود ۵ یا ۶ نسل دارد که نقطه اوج تراکم پوره ها در اواسط مهرماه و همزمان با صورتی شدن حواشی برگ ها و رگ برگ های اصلی و ارغوانی رنگ شدن برگ ها است.

نوزادان تازه متولد شده این حشرات بعد از خروج از پوسته های خود، با مکیدن شیره گیاه درخت پسته تغذیه می کنند. این حشرات از بدو تولد تا زمان مرگ به تغذیه ادامه داده و میزان زیادی عسلک که به شکرک نیز معروف است ترشح و دفع می کنند. تغذیه پسیل از بافت های گیاهی منجر به ضعف کلی گیاه شده و خسارات اقتصادی زیادی را بسته به زمان و مرحله رشد گیاه، به باغداران وارد می کنند.
زمان حساس خسارت این آفت، آغازین مراحل شروع مغز بستن پسته و بعد از آن است که جمعیت بالای این آفت می توانند موجب پوک شدن و نیم مغز شدن دانه ها بشود. در ضمن حمله و حجوم پسیل علاوه بر اینکه موجب از دست رفتن محصول می شود، منجر به ریزش جوانه های در حال تشکیل سال بعد شده و نهایتا ریزش برگ ها را به همراه دارد، به طوری که گیاه به شدت تضعیف شده و رشد خوبی برای سال آینده از خود بروز نخواهد داد.

کنترل آفات پسته به نام آفات پسته (پسیل معمولی):

گونه های مختلف پسته در برابر آفت پسیل معمولی رفتارهای متفاوتی از خود بروز می دهند. به طور مثال زاد و ولد پسیل معمولی برروی ارقام بادامی زرند، ایتالیایی درشت، ایتالیایی ریز و سرخس بسیار کم بوده و سرعت رشد پوره های نیز کمتر است و حتی نرخ مرگ میر بالایی نیز دارند.
ارقام معروف و تجاری پسته شرایط بسیار مناسب تری برای افزایش جمعیت پسیل معمولی پسته دارند، مانند ارقام اکبری، کله قوچی، احمد آقایی درشت. همچنین کمترین نرخ رشد و افزایش پسیل برروی گونه های پسته وحشی و بنه است.

به کار گیری چند روش مبارزه که بتوانند حداکثر بازدهی را از خود بروز بدهد، مبارزه تلفیقی است، که شامل مبارزات بیولوژیکی، کارت های زرد و مبارزات مکانیکی و شیمیایی است.

کنترل آفات پسته بصورت بیولوژیکی:

مبارزه بیولوژیک با پسیل معمولی توسط دشمنان طبیعی آن ها انجام می شود. از دشمنان طبیعی آفت پسیل طبیعی می توانیم به زنبور و حشره شکارگر بالتوری اشاره کنیم.

۱- زنبور پارازیتوئید:

عمده ترین و اصلی ترین عامل کنترل طبیعی جمعیت آفت پسیل معمولی، زنبور ها هستند. زنبورها در تمامی کشور ایران پراکندگی داشته و از اوایل بهار تا روزهای پایانی پاییز برروی درخت پسته فعال هستند. این دشمنان طبیعی به تمام سنین پورکی پسیل حمله می کند. نگته جالب توجه در زنبورها و پسیل معمولی پسته تطابق زندگی آن ها در زندگی و مراحل خواب و بیدار شدن آن ها است و همین امر باعث شده تا زنبور ها به دشمنان طبیعی این آفت تبدیل بشوند.

۲- حشره شکارگر بالتوری:

این حشره از مهم ترین بالتوری های شکارچی در باغ های پسته است که از پسیل تغذیه می کند. این گونه از حشرات با ترجیح غذایی شته خواری در محیط های زراعی و مرطوب فعال می شود. از آن جایی که ارقام غالب پسته در استان کرمان کشت می شود، لاروهای این حشرات نقش مهمی را در کنترل این پسیل ها ایفا کرده و از سنین مختلف این آفت تغذیه می کنند.

۳-تله های چسبناک زرد رنگ:

از دیگر روش های مبارزه تلفیقی برای مبارزه با پسیل معمولی پسته، استفاده از تله های چسبناک زرد رنگ است. استفاده از تله های زرد رنگ چسبدار به منظور جلب توجه حشرات بالغ پسیل در نسل های گوناگون آفت و به تعداد ۲ عدد به فاصله یک درخت در میان روی درختان و در ارتفاع بالای ۱٫۵ متر نصب می شود. نکته قابل ذکر این است که تله زرد رنگ تاثیر قطعی بر کنترل آفت ندارند ولی تا حدودی از میزان این حشرات کاسته می کند.

۴-مبارزه شیمیایی:

برای مبارزه شیمیایی با پسیل معمولی می توان از سموم دارتون یا مارسال به نسبت ۲ تا ۲٫۵ لیتر در هزار یا مایع ظرفشویی به نسبت ۳ لیتر در هزار استفاده نمود. این سموم نه تنها پوره های پسیل پسته را کشته تا حدودی روی تخم نیز تاثیر دارند. هم چنین آمیتراز و کنسالت خاصیت ناباروری را برروی حشرات کامل بوجود می آورند. بخاطر داشته باشید که از مخلوط کردن سموم به ویژه مایع ظرفشویی با دیگر سموم جدا خودداری کنید چرا که تاثیر کشندگی حشرات را کاهش می شود. در ضمن بهتر است از اواسط مرداد دیگر سم پاشی انجام نگیرد.

شیره تر (زنجره پسته):

زنجره پسته یکی از آفات بسیار مهم در اغلب مناطق پسته خیز کشور است. وجود این حشره در نواحی قزوین، اطراف تهران، کاشان، خراسان، فارس و دامغان گزارش شده است.
حشره زنجره پسته دارای یک نسل بوده و تمام زمستان را بصورت یک حشره بالغ در زیر پوست و شکاف تنه و سایر پناهگاه گاه زندگی می کند. در اوایل بهار حشرات کامل از مخفی گاه های خود خارج شده و از جوانه ها تغذیه می کنند. پس از این که حشره جوانه را ترک کند، از محل تغذیه شده شیره گیاهی به صورت قطره ای خارج می شود.

ماده ها نیز به محض باز شدن برگ ها و خوشه های گیاهی تخم ریزی خود را آغاز می کنند. آن ها به کمک تخم ریز خود در نسوج و رگ های شاخه های جوان، دم برگ ها و دم گل ها، سوراخی ایجاد کرده و در هر سوراخ دو عدد تخم نزدیک به هم قرار می دهند.

ماده ها دور تخم ها و مدخل سوراخ ها را با ترشحاتی سایه رنگ می پوشانند. ماده ها غالبا دم خوشه میوه را برای تخم ریزی بیشتر ترجیح می دهند و به همین دلیل در درختان نر پسته کمتر دیده می شوند. دوره پورگی این حشرات جمعه ۳۰ الی ۴۰ روز طول کشیده و ۳ با پوسته و جلد عوض می کنند تا به حشره کامل تبدیل شوند. خسارت عمده این حشرات مربوط به دوران پورگی آن ها می باشد. فعالیت حشرات با ترشح عسلک همراه بوده به نحوی که شاخه، برگ و حتی سایه انداز زمین را خیس می کند، اطلاق کلمه شیره تر به این آفت نیز به همین دلیل است.

در نتیجه تغذیه این آفت، میوه های تازه تشکیل شده به شدت می ریزند و روی خوشه ها هیچ میوه ای باقی نمی ماند. زنجره های کامل نسبت به دیگر دوران های این حشرات تغذیه آن چنانی از درختان پسته ندارد و از آبان ماه به بعد به مخفی گاه های زمستانه خود پناه می برند.

کنترل آفات پسته به نام آفت زنجره پسته:

۱- استفاده از تله های چسبناک زرد رنگ در دو نوبت، نوبت اول از اواسط ده روز اول فروردین ماه همزمان با پیدایش نخستین نوک سبز جوانه ها و نوبت دوم در نیمه دوم اردیبهشت ماه.
۲- استفاده از فوزالون یا زولون به نسبت ۱٫۵ تا ۲ لیتر در هزار و اندوسولفان به نسبت ۲ لیتر در هزار با مشاهده اولین پوره ها بعد از گلدهی درختان.

سوسک طوقه خوار پسته:

سوسک طوقه خوار پسته همانند دیگر گونه های این خانواده، لارو بعد از خروج از تخم در خاک حرکت کرده و خود را به ریشه اصلی و طوقه می رساند. این حرکت به واسطه پرزها و موهای فراوانی که سطح بدن آن را پوشانده انجام می گیرد. لارو به محض این که به ریشه برسند به زیر پوست نفوذ می کنند و در منطقه کامبیوم استقرار پیدا می کنند. لاروها از لایه زاینده و بافت پوست تغذیه می کنند. در محل استقرار لاروها لایه هایی آجری رنگ که ترکیبی از بقایا، فضولات و ترشحات ریشه است، وجود دارد که تغذیه این حشرات از این لایه باعث قطع شیره گیاهی می شود به همان میزان از رشد شاخه و باردهی درخت می کاهد.
سوسک طوقه خوار دارای دو نسل بوده که به دو صورت حشره کامل در پناه گاه های گوناگون مانند زیر علف های هرز، زیر برگ های خشکیده، داخل شکاف ها و یا به صورت لارو در زیر پوست قسمت های مختلف پایین درخت که شامل ریشه ، طوقه و قسمت های انتهایی تنه، زمستان گذرانی می کنند. تعداد تخم های این حشرات گاها ممکن است به ۱۰۰۰ عدد نیز برسد که هر کدام بصورت انفرادی در کنار طوقه درختان در خاک گذاشته می شود. دوره جنینی این حشرات نیز ۱۰ الی ۱۵ روز بیشتر طول نمی کشد.

کنترل آفات پسته به نام سوسک طوقه خوار:

۱- درختان پسته خود را همواره تقویت کنید.
۲- از آبیاری منظم درختان خود غافل نشوید.

پوستخوار پسته:

پوستخوار، زمستان را به صورت لارو شیارهای پوست و چوب درختان و در دالان های لاروی می گذرانند. این حشرات دارای سه نسل در زندگی خود هستند. حشرات بالغ در فصل بهار با مناسب و مساعد شدن آب و هوا ظاهر شده و برروی درختان ضعیف فعالیت خود را آغاز می نمایند. دالان مادری غالبا ۴ الی ۵ شاخه دارد که همگی در یک محفظه مشترک که به اتاقک جفت گیری نیز معروف است منتهی می شود.
این حشره پلی گام بوده و هر دالان مادری به نوبه خود ۱۰ الی ۲۰ دالان مادری است که در طرفین دالان مادری قرار گرفته و نسبت به آن عمود است. در انتهای دالان های مادری، اتاقک های شفیرگی مشاهده می شود که حشره کامل بعد از ظهور از از همان پوست خارج می شود. دوره رشد و نموی این حشرات حدود یک ماه به طول می انجامد.

کنترل آفات پسته به نام پوستخوار پسته:

چون که پوست خوار پسته فقط به درختان ضعیف حمله می کند، تقویت و آبیاری منظم بهترین راه پیشگیری و کنترل این آفت است.

سوسک شاخک بلند قرمز پسته:

سوسگ شاخک بلند قرمز هر دو سال یک نسل دارد. تخم ریزی این حشرات برروی شاخه های یک ساله یا جای هرس و مکان پیوستن دم برگ و جوانه به شاخه انجام می گیرد. لارو از داخل شاخه ها تغذیه کرده و منجر به خشکیدگی شاخه می شود. زمستان به صورت لارو در انتهای دالان لاروی گذرانده می شود.
طول بدن حشره کامل سوسک شاخک بلند حدود ۱۰ تا ۱۳ میلی متر بوده و رنگ آن آن قرمز مایل به نارنجی است و لکه هایی تیره رنگ بالپوش و پیش گرده آن را پوشانده است. برروی بالپوش این حشره دو جفت لکه سیاه یکی مربعی و دیگری گرد تا لوبیایی شکل وجود دارد و شاخک بلند آن تا نزدیک انتهای بدن آن می سد.

کنترل آفات پسته به نام سوسک شاخک بلند قرمز:

۱- باید علف های هرز را حذف نموده و شاخه های آلوده را هرس نمایید.
۲- پاجوش ها، تنه جوش های درختان آلوده را بسوزانید.
۳- با دیازینون به نسبت ۱٫۵ لیتر در هزار و اندوسولفان به نسبت ۲٫۵ لیتر در هزار همراه با روغن ولک_ آدمیرال به نسبت ۰٫۷۵ در هزار به علاوه روغن ولک ۵ لیتر در هزار درختان را سمپاشی کنید.

برگ خوار خاکستری پسته:

گونه برگ خوار خاکستری پسته زمستان را به صورت دسته جات تخم برروی شاخه های درختان سپری می کنند. خروج لارو ها از تخم ها در بهار و همزمان با باز شدن برگ ها صورت می پذیرد. لاروهای خارج شده از یک دسته تخم در مراحل آغازین زندگی خود بصورت کلونی و باهم زندگی می کنند و اغلب در صفوف منظمی برروی تنه و شاخه درختان حرکت می کنند. در سنین بالاتر این حشرات فقط در شب ها فعالیت می کنند و در روز در داخل حفره های تنه درخت استراحت می کنند.
در این هنگام شما زمانی متوجه حمله این آفت می شوید که از برگ ها فقط رگبرگ های اصلی باقی مانده اند. لارو این حشرات با پنج بار جلد خود را عوض کرده و بعد از تغذیه کافی در عمق ۱۰ تا ۲۰ سانتی متری خاک به شفیره تبدیل می شوند. حشرات بالغ این آفت ۲ تا ۳ ماه بعد و در اواخر تابستان نمایان می شوند و یک نسل در سال دارند.

کنترل آفات پسته به نام برگ خوار خاکستری پسته:

۱- یکی از دشمنان طبیعی آفت برگ خوار پسته مگس پارازیت لارو است که با تغذیه از این حشرات آن ها را کنترل می کند.
۲- مبارزه با دیگر آفات پسته از قبیل زنجره و پسیل، مبارزه با این آفت را نیز تحت پوشش خود در می آورد.
۳- در صورت نیاز به عملیات اختصاصی مبارزه با آفت برگ خوار خاکستری می توانید از سموم فسفره آلی در هنگام شب استفاده نمایید.

برگ خوار سفید پسته:

برگ خوار سفید یا رائوی پسته در جنگل های بنه فیروزآباد در استان فارش مشاهده شده و دارای سه نسل می باشد. این آفت تقریبا طی ۴۵ روز دوره زندگی خود را تکمیل می کند. زمستان گذرانی لاروهای برگ خوار سفید در زیر پوستک درختان بنه و سایر درختان میزبان انجام می گیرد. لاروهای سن ۱ و ۳ با تغذیه از پارانشیم برگ ها آن ها را توری شکل می کنند. اما در سنین بالاتر از برگ ها به طور کامل تغذیه می کنند. لارو ها بعد از تغذیه کامل در سطح زیرین برگ ها و درختان میزبان به شفیره تبدیل شده و بعد از گذراندن دوره شفیرگی به شکل یک حشره بالغ ظاهر می گردند.

کنترل آفات پسته به نام برگ خوار سفید پسته:

۱- شفیره و تخم زنبور پارازیتوئید از دشمنان طبیعی این آفت به حساب می آیند.
۲- باکتری Baoilius thuringiensis kurstaki به نسبت ۱٫۵ تا ۳ در هزار لیتر از بین برنده این حشرات است.
۳- استفاده از سم زولون به نسبت ۲ تا ۲٫۵ در هزار لیتر یا سم دیازینون به نسبت ۱ تا ۱٫۵ لیتر در هزار.

شته چین دار برگ پسته:

حشره چین دار برگ پسته با تغذیه از برگ های درختان پسته باعث جمع شدن، ضخیم شدن و تغییر رنگ برگ های پسته شده و سطح زیرین لبه های برگ را چین دار کرده و به سمت پایین و به شکل لوله ای در می آورد.

کنترل آفات پسته به نام آفت شته چین دار برگ پسته:

برای مبارزه با این آفت می توانید از سموم آفت کش مخصوص، آفات مکنده استفاده نمایید.

پروانه میوه خوار پسته یا کرم مغز خوار:

این حشره یکی از آفات غالب در اکثر مناطق پسته کاری است که بیشتر بر روی درختان مسن دیده می شود. آفت مغز خوار پسته زمستان را به صورت لارو و به حالت دیاپوز در داخل پیله های نازک سفید کثیف و در شیارها و حفره های زیر پوست درختان می گذراند. این لارو مطبق با شرایط آب و هوایی شهر رفسنجان در اواخر اسفند به سفیره تبدیل شده و بعد از دوهفته به صورت حشره کامل از شفیره خارج می شود. لاروهای نسل اول که در اواخر فروردین ظهور می کنند به داخل میوه های تازه تشکیل شده نفوذ کرده و از جنین میوه ها تغذیه می کنند، میوه های آلوده در این مرحله تا قبل از سفت شدن پوسته استخوانی خود در اثر تغذیه این لارو ها سیاه رنگ شده و می ریزند که به این خسارت اصطلاحا داغوی پسته می گویند. لارو این حشرات قادرند تا ۸ میوه را به طور کامل از بین ببرند.
لاروهای نسل دوم از اواخر تیرماه تا اوایل مرداد بروز پیدا کرده و از پوست سبز میوه و سطح داخلی پوست سبز تغذیه می کنند. تغذیه لاروها در این مرحله باعث برجا ماندن فضولات لاروی بر پوست استخوانی پسته شده و مرغوبیت و بازار پسندی پسته ها را کاهش می دهد.

کنترل آفات پسته به نام پروانه میوه خوار پسته:

۱- استفاده از نوارهای مقوائی دور تنه درختان برای کاهش جمعیت آفت بسیار موثر است.
۲- می توان از حشره کش های تیودیکارب، آمیتراز یا متاسیستوکس به نسبت ۱٫ لیتر در هزار و همزمان با ریزش حدود ۳/۲ گل ها در اواخر فروردین و با توجه به شرایط اقلیمی استفاده نمود.

جمع بندی

ما در این مقاله تلاش کردیم تا با بیان مهم ترین آفات درخت پسته و نحوه کنترل آفات پسته به شما کمک نماییم تا با شناخت به موقع درختان آفت زده خود و کنترل آفات پسته بهترین تصمیم را برای مبارزه با آن ها اتخاذ نمایید. از آن جایی که پسته یکی از محصولات محبوب کشاورزی در سطح ایران و جهان است و ارزش صادراتی بسیار بالایی را به همراه دارد، به شما کشاورز عزیز کمک می کند تا به درآمد خود رونق بخشیده و اقتصاد کشور را توسعه ببخشید.