(هورمون – جیبرلین – سایتوکنین – GA – CA)
تنظیم کننده های رشد گیاهی
تنظیم کننده های رشد ترکیبات آلی هستند که در مقادیر کم تاثیر فراوان دارند. فیتوهورمون ها همان ترکیبات طبیعی ساخته شده توسط گیاه می باشند که در مقادیر بسیار کم فعال اند و در یک بخش از گیاه تولید شده و برای اثر گذاشتن به قسمت های دیگر گیاه منتقل می شوند. هورمون ها شامل موارد بسیاری هستند:
تاریخچه پیدایش مواد رشد گیاهی
ونت اولین کسی بود که هورمون ها را به ثبت رساند، ولی قبل از او دومانسو نتیجه گرفت که حرکت شیره گیاهی با جریان دو طرفه به بالا و پایین، رشد گیاه را کنترل می کند و بعد ساچه نظریه دومانسو را اطلاح نمود. او اولین کسی است که بیان کرد مواد سازنده اعضای گیاهی توسط خود گیاه تولید شده در مسیرهای مختلف باعث رشد و نمو گیاه می شود. داروین اولین کسی بود که هورمون را کشف نمود و مهم ترین بخشی که باعث شناخت اکسین شد، بحث نورگرایی بود. در این مطلب توضیحات مختصری در رابطه با نقش دو هورمون جیبرلین و سایتوکنین به اختصار بیان می کنیم.
جیبرلین(GA)
جیبرلین ها گروه مشخصی از هورمون های گیاهی هستند که بسیار به یکدیگر شبیه اند و فرمول اسید جیبرلیک GA یکی از بهترین و معروفترین این گروه می باشد. این هورمون در نوک ریشه، برگهای مریستمی، بذرهای در حال رشد ساخته می شودو انتقال آن در گیاهان کاملا به طور آزاد و هم در آوند آبکش،هم آوند چوبی روی می دهد. جیبرلین(GA) باعث شکستن خواب، رکود و همچنین رشد طولی ساقه می شود و نقش هایی که در گیاه ایفا می کنند شامل:
- افزایش طول میان گره ها
- شکستن خواب دوره جوانه
- سبز کردن بذر
- رشد برگ
- تشکیل ریشه
- تاثیر روی گل دهی
- طویل شدن سلول ها
از دیگر مثال هایی که در اثر استفاده جیبرلین ها می توان نام برد:
در انگور باعث افزایش سایز حبه، در سیب و گلابی باعث کشیده شدن سایز میوه، افزایش گل در خیار گلخانه ای، افزایش جوانه زنی در بذرهای(سیب، گلابی، فندق، گیلاس)، وارد کردن گیاهان روزبلند به گلدهی در شرایط روز کوتاه.
استفاده از این هورمون در میزان محصول انگور بستگی به زمان مصرف آن دارد، ۱-هورمون پاشی قبل از اینکه باروری انجام شود و یا به اصطلاح حدود ۱۰ روز قبل از ریزش گلبرگ ها یا کلاهک گل صورت می گیرد و این اتفاق باعث از بین بردن مادگی و تولید حبه بدون دانه( ناشی از بکرزایی) می شود. البته این اتفاق با ریزش تعدادی از حبه ها هم روبه رو می شود. در انگورهایی که تراکم زیاد است مانند یاقوتی، باعث باز شدن خوشه و بالا رفتن کیفیت محصول می شود. ۲-هورمون پاشی بعد از باروری و تشکیل حبه ها، در این زمان تک تک حبه ها درشت تر شده و محصول افزایش می یابد.
نکته بعدی این که در میوه های گیلاس هم می توان برای درشت تر شدن محصول و جلوگیری از ترک خوردگی ناشی از بارندگی از این هورمون استفاده کرد.
سایتوکنین(CA)
سایتوکنین ها به صورت عمده در مریستم انتهای ریشه، گل آذین و میوه های در حال رشد ساخته می شوند. سایتوکنین(CA) سبب تقسیم سلولی می شود، و در همه جای گیاه وجود دارد ولی در قسمت های جوان به میزان بیشتری موجود می باشد. سایتوکنین ها از گروه ترکیبات پورینی(بازهای آلی یک حلقه ای) می باشند که می توانند باعث تقسیم یا دو برابر شدن ساختار اصلی DNA شوند. زآتین یک نوع سایتوکنین طبیعی می باشد، همچنین سایتوکنین های مصنوعی مثل کینتین، بنزیل آدنین، … می باشند.
در محیط کشت سایتوکنین ها مهم ترین ماده ای هستند که باعث رشد و جوانه زدن اندام گیاه و ساقه می شوند. هم چنین سایتوکنین ها(CA) به عنوان هورمون جوانی هم شناخته می شوند زیرا باعث تقسیم می شوند. هر چه در یک بافت تقسیم سلولی بیش تر باشد آن بافت جوان تر می ماند، در نتیجه سایتوکنین از تجزیه کلروفیل جلوگیری می کند.
نقش سایتوکنین ها در گیاه به اختصار شامل موارد زیر می باشد:
- بزرگ شدن و طویل شدن سلول ها
- پیری دیررس
- پارتنوکارپی
- تشکیل ریشه
- ایجاد جوانه گل و نمو آن
- تاثیر بر روی گلدهی
- شکستن دوره خواب بذر
- کوتاه کردن دوره نونهالی در درختان میوه
- افزایش جوانه زنی
از این هورمون در کشت بافت برای تولید گیاهانی مانند، میخک و داوودی استفاده می شود، همین طور استفاده از آن در طولانی کردن عمر گل های بریدنی و سبزی های برگی در مراحل بعد از برداشت می باشد.
در مطالب بعدی کاربرد هورمون های دیگر را بررسی خواهیم کرد و در رابطه با مسیر سنتز آن ها هم به اختصار توضیحاتی خواهیم داد.
(هورمون – جیبرلین – سایتوکنین – GA – CA)
(فروشگاه اینترنتی بهرویش همیار کشاورزان)
www.behrooyesh.ir
