شانکر باکتریایی

(شانکر باکتریایی – درختان هسته دار – علائم بیماری گموز – کنترل بیماری)

درختان هسته دار

درختان هسته دار شامل درختانی از قبیل آلو، گیلاس، آلبالو، زردآلو، هلو، شلیل و … می باشد. درختان هسته دار دارای دانه هایی سخت داخل میوه گوشتی و شیرین هستند. درختان هسته دار در مقایسه با درختان دانه دار (سیب، به و گلابی) نیاز به هرس کمتری هستند. میوه های تولید شده در مناطق سردسیر دارای کیفیت بهتری از میوه های تولید شده در مناطق گرمسیر هستند. در زمان خرید نهال های این درختان موارد زیر دارای اهمیت هستند:

مقاومت نهال به آفات و بیماری ها
اندازه
نحوه رشد
خاک مناسب گیاهچه
خواب زمستانی

شانکر باکتریایی درختان هسته دار باکتری به نام سودوموناس سیرینگی ( Pseudomonas syringae pv. syringae) می باشد. این باکتری در همه محیط ها وجود دارد و در صورتی که زخمی روی درختان هسته دار وجود داشته باشد به آن ها حمله کرده و وارد درخت میوه می شود. پس از ورود به درختان هسته دار، فرایند تکثیر آغاز شده و اگر به جوانه های جانبی برسد مرگ جوانه های درخت را به همراه دارد. میزبان های این بیماری بسیار وسیع بوده و تقریبا تمامی درختان هسته دار را در بر می گیرد. این بیماری با اسامی زیر نیز شناخته می شود:

گموز
گموز باکتریایی
بلاست شکوفه ها
بلاست غنچه ها
مرگ سر شاخه ها

علائم بیماری گموز باکتریایی

علائم بیماری گموز باکتریایی در گیاهان مختلف متفاوت است ولی به طور کلی می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

خشک شدن سر شاخه های جوان و عدم باز شدن غنچه ها در بهار و ابتدای فصل رشد
افزایش تعداد و بزرگ شدن سایز زخم های موجود بر روی تنه درخت و سر شاخه ها
ترشح صمغ نارنجی رنگ از زخم ها
نمایان شدن لکه های قهوه ای مثلثی شکل و یا دایره شکل با حاشیه زرد رنگ روی برگ ها
لکه های قهوه ای و حتی سیاه رنگ روی میوه ها همراه با بد شکلی میوه ها

غنچه های درختان مبتلا به این بیماری در بهار باز نشده و خشک شدن سر شاخه های جوان را نیز به همراه دارد. با گذشت زمان و ورود به فصل گرم سال زخم های موجود روی تنه و شاخه های درخت در نقاط مختلف بزرگ شده و شروع به ترشح ماده ای صمغ مانند و نارنجی رنگ از نقاط زخمی می کند. در مواردی که آلودگی شدید باشد کل درخت درگیر شده و در نهایت باعث خشک شدن کامل درخت می شود. علاوه بر علائمی که روی قسمت های چوبی درخت (تنه و شاخه ها) مانند ترشح صمغ نارنجی رنگ دیده می شود علائمی نیز روی برگ ها و میوه های درخت نیز نمایان می شود. وجود لکه های قهوه ای رنگ مدور (دایره ای شکل) و یا مثلثی شکل روی برگ ها همراه با حاشیه زرد رنگ نیز از وجود این بیماری خبر می دهد. روی میوه ها لکه های قهوه ای و گاهاً سیاه رنگ همراه با بد شکلی میوه ها نیز نمایانگر بیماری شانکر باکتریایی می باشد. مهمترین و بارز ترین علامت بیماری ایجاد زخم روی تنه و شاخه ها همراه با ترشح صمغ می باشد.

کنترل بیماری شانکر باکتریایی

به صورت کلی و در همه حال توصیه بر این است که فعالیت های پیش گیرانه در مقایسه با فعالیت های درمانی نتیجه بهتر و بیشتری را به همراه دارد. در صورتی که باغداران توجه ویژه به جلوگیری از ورود بیماری به باغ خود داشته باشند بسیار موفق تر خواهند بود. فعالیت های پیشگیرانه عبارتند از:

استفاده از نهال های گواهی شده
استفاده از ارقام و پایه های مقاوم و متحمل گیاهی به بیماری شانکر باکتریایی
جلوگیری از گسترش بیماری در درختان ضعیف
برنامه تغذیه مناسب همراه با آبیاری منظم در باغات
جلوگیری از تجمع آب در کنار طوقه درختان و اصلاح روش های آبیاری
هذف علف های هرز موجود در باغات
جلوگیری از به وجود آمدن زخم رو تنه درختان
استفاده از چسب های باغبانی پس از هرس درختان
استفاده از ترکیبات مسی

استفاده از ارقام متحمل و حتی مقاوم به این بیماری یکی از بهترین راهکار های پیش گیرانه از بروز این بیماری می باشد. برای اینکار لازم است نهال ها و گیاهچه ها از مراکز معتبر تهیه و در باغات کاشته شود. به طور کلی تمامی آفات و بیماری های گیاهی در گیاهان و درختان ضعیف بیشتر گسترش یافته و سریع تر حالت اپیدمی (همگانی) پیدا می کند. استفاده از کود ها و تغذیه مناسب (با توجه به آزمایش خاک و برگ گیاه)، آبیاری های منظم در باغات و مبارزه با آفات و بیماری ها می تواند خسارت این بیماری تا به طور چشم گیر کاهش دهد.

اصلاح شرایط آبیاری از حالت غرقابی به آبیاری قطره ای مزایای زیر را دارد:

جلوگیری از تجمع آب در کنار طوقه درختان
جلوگیری از انتقال عامل بیماری و شیوع آن در باغ
جلوگیری از رشد علف های هرز
کاهش مصرف آب

حذف علف های هرز و جلوگیری از زخم شدن تنه درختان نیز عامل مهمی در جلوگیری از گسترش بیماری می شود. انجام عملیات هرس و حذف شاخه های اضافی درختان باید زمانی صورت گیرد که عامل بیماری در کمترین میزان فعالیت های خود باشد. این زمان (کمترین فعالیت عامل بیماری زا) در زمستان و فصل سرد سال می باشد. زمانی که بارندگی باشد و یا سمپاشی صورت گرفته باشد به دلیل وجود رطوبت و انتقال سریع عامل بیماری توسط رطوبت موجود در باغ، از هرس خود داری شود. شاخه های آلوده به بیماری و شاخه هایی که صمغ تولید می کنند باید پس از هرس از باغ خارج و سوزانده شوند. توصیه می شود که پس از هرس محل زخم توسط چسب باغبانی پوشانده شود.

توصیه های شیمیایی جهت کنترل بیماری گموز باکتریایی

شستشوی درختان با ترکیبات مسی (جهت پیش گیری استفاده می شود)
سمپاشی درختان با ترکیبات مسی

شستشوی درختان با ترکیبات مسی می تواند از ابتلا درختان به این بیماری جلوگیری کند. توصیه می شود هر ۱۰-۱۵ روز یکبار (ماهی ۲-۳ مرتبه) این کار صورت گیرد.

استفاده از ترکیب بردو در درختان مبتلا به این بیماری می تواند در کنترل بیماری نقش به سزایی داشته باشد. توصیه بر این است که محل زخم با چاقو یا هر ابزار تیز دیگری که ضد عفونی شده است برید شود تا بافت سالم گیاه دیده شود. در این هنگام استفاده از ترکیبات مسی زیر توصیه می شود: