گیاه سِس، نام کلی گیاهان انگل و پیچنده‌ای می باشد دلیل انگل بودن آن نداشتن کلروفیل آن است زیرا گیاه بدون کلروفیل قابلیت رشد ندارد در نتیجه با اتصال به گیاه میزبان مواد غذایی مورد نیاز خود را به دست می آورد، گیاه سس توسط بذر تکثیر پیدا می کند. چرخه ی زندگی سس را در این محتوا مورد بررسی قرار می دهیم.
گفتی است انگل به موجوداتی گفته می‌شود که مواد غذایی مورد نیاز خود را از میزبان به دست آورند. در بین گیاهان سس و گل جالیز مهم ترین و اساسی ترین گیاهان انگلی هستند.
خصوصیات ظاهری سس:
از جمله خصوصیات سس بالا رونده و پیچان می باشد، گیاه سس عموما بدون کلروفیلبوده و ساقه های آن توسط اندام های مکنده به میزبان می چسبد . شایان ذکر است سس فاقد برگ به نظر می رسد در صورتیکه برگ های آن به فلس های کوچک تبدیل شده در نتیجه دارای برگ است.
گیاه سس عموما دارای دسته ای در گل آذین می باشد، کاسه و جام گل سس در قاعده لوله ای آن است و پرچم ها ۴-۵ تایی می باشد.
سس دارای گونه های متفاوتی است که در ایران حدود ۲۲ گونه وجود دارد .نکته ی بسیار مهم این است که تمام گونه های این گیاه پارازیت هستند و بر روی گیاهان متفاوت زراعی مانند: یونجه، ریحان، سماق، اسپرس، خار شتر و …قابل مشاهده است .
گیاه سس یک ساله و نیز انگلی است نام علمی این گیاه (Cuscuta ) از خانواده ( Cuscutaceae ) است البته برخی آن را با نام پیچک می شناسند.
چرخه ی زندگی سس:
گیاه سس جوانه زنی خود را عموما در اواخر بهار انجام می دهد. در تمام چرخه ی زندگی سِس بدون ریشه و برگ است. بعد از جوانه‌زنی بذرها، گیاهچه‌ها به آرامی پیچ خورده و در صورتیکه با گیاه میزبان برخورد کند، اندام‌های مکنده‌ی خود را وارد بافت های آوندی گیاه میزبان می کند و تغذیه می کند. جالب است بدانید گیاه سس بعد از مدتی بخش‌های پایینیش خشک می شود و ارتباط گیاه سس با خاک قطع می‌شود.
شایان ذکر است بذر گیاه سس به مدت زمان طولانی در خاک باقی می ماند و حتی در بعضی مواقع تا ۱۳ سال در خاک دوام می‌آورد و توانایی جوانه زدن را دارد.
میوه سِس کپسولی است و دارای ۴ بذر است و بذرها به رنگ قهوه ای رنگ متمایل به سبز می باشد.
روش های کنترل سس:
- بهترین روش کنترل سس جلوگیری از ورود آلودگی و بذر گیاه به داخل مزرعه با رعایت نکات بهداشتی
- جلوگیری از پخش شدن رشته های سس توسط ادوات
- استفاده از بذرهای بوجاری شده و مطمئن
- نابود کردن کانون تکثیر و انتقال گیاه توسط شخم سطحی مزرعه
- استفاده از مبارزه با سس به صورت مکانیکی و شیمیایی
- استفاده از کود حیوانی پوسیده شده جهت اطمینان از نداشتن بذر سس داخل کود
- کنترل علف های هرز مزرعه به دلیل اینکه واسطه بسیار خوبی جهت اتصال سس به گیاه می باشد
- جلوگیری از چرای دام در محل های وجود سس به دلیل اینکه این بذر ها می توانند به همراه فضولات دام به مناطق دیگری منتقل شوند .
لزوما از طرق هایی مانند شیمیایی، مکانیکی، سوزاندن و… سس را قبل از به بذر نشستن نابود سازیم - هر رشته از رشته های سس در فصل بهار و تابستان می تواند رشد کرده و آلودگی ایجاد کند، به همین دلیل درزمان مبارزه مکانیکی تمام سس های کنده شده باید در جایی به دور از محصول جمع آوری شده و روی آن خاک ریخته شود و یا بهتر است که سوزانیده شود تا بذرهای موجود نیز از بین برود.
- به وجود آوردن تناوب زراعی در زمین های آلوده به سس توسط کشت محصولات مقاوم مثل: گندم . جو . ذرت و …از دیگر روش های کنترل سس است.
- شخم زدن عمیق خاکی که دارای بذرهای جدید است ولی در اینصورت حتما باید توجه کرد که تا چندین سال نباشد شخم عمیق زد تا از بالا آمدن بذرهای دفن شده جلوگیری به کرد . البته این عمل سبب می شود تعدادی از بذرهای دفن شده در عمق خاک نیز به سطح آورده شوند جهت مبارزه با این بذرها تیلر و یا شخم کم عمق در بهار جوانه های سس را نابود می کند .
- تاخیر در آبیاری محصولات زرراعی البته تا حدی که به محصول آسیبی وارد نشود که در نتیجه خشک نگه داشتن خاک تا عمق ۲ سانتی متر مانع از جوانه زدن بذر سس خواهد شد.
کلمات کلیدی: (خصوصیات ظاهری سس، چرخه ی زندگی سس، روش های کنترل سس)
