موجوداتی در خاک زندگی میکنند که تنوع زیستی شگفت انگیزی دارند.این موجودات جامعه بیولوژیکی خاک را تشکیل می دهند. از عوامل موثر در سلامتی خاک میتوان به همین موجودات زنده درون خاک اشاره کرد.
در خاک های سالم و حاصلخیز که ساختمان سالمی دارند ذرات معدنی و مواد آلی فراوانی وجود دارند این موارد آلی همانند یک چسب عمل می کند و ذرات خاک را به یکدیگر میچسباند این فرآیند به وسیله موجدات زنده درون خاک تقویت می شود این موجودات زنده را میتوان بطور کلی به ۳ دسته کرم های خاکی، باکتری ها و قارچ ها تقسیم کرد. موجوداتی که درون خاک هستند از این جهت دارای اهمیتند که موارد آلی را تجزیه کرده و هوموس تولید می کنند پس از آن موتد آلی با ذرات خاک ترکیب شده و در نتیجه ذرات پایدار را در خاک بوجود می آورند.
تعداد و نوع میکروارگانیسم های خاک به شرایطی زیر بستگی دارد:
- بافت و ساختمان خاک
- کیفیت و کمیت مواد آلی
- شرایط آب و هوا منطقه
پس می توان نتیجه گرفت که تغییرات محیطی بر روی این میکروارگانیسم تاثیرات فراوانی دارد . از انجایی که این میکروارگانیسم ها و همچنین ریشه گیاهان از هوا استفاده می کنند تهویه مناسب در خاک برای گیاهان اهمیت بالایی دارد.
فعالیت این میکروارگانیسم ها در زمانهایی که خاک خیلی خشک یا خیلی تر باشد کاهش یافته و جالب است بدانیم که این موجودات بیشترین فعالیت خود را در شرایط هوای گرم و مرطوب و وجود بیوماس یا مواد غذایی دارند و نکته جالب دیگر که اغلب کشاورزان به آن آگاهند وجود کرم خاکی در خاک نشتنه حاصلخیزی بالای آن خاک می باشد.
تغییراتی که در خاک ها بوجود می آید توسط این موجودات انجام میشود. موجودات زنده ایی که در خاک وجود دارند را می توان در چند گروه کرم ها، قارچ ها، باکتری ها(اکتینومیست ها) و حلزون ها و… دسته بندی کرد.
- باکتریها: این نوع موجودات زنده در تجزيه بقاياي گياهي و جانوری که در خاک وجود دارند تاثیر زیادی دارند و خاک را به خاکی مغذی و حاصلخیز تبدیل میکنند.همچنین گونه ایی از این میکروب ها نقش تثبیت ازت در خاک را به عهده دارند.
- اکتینومیست ها :کار این موجودات زنده خاک، که خود شبیه به باکتریها هستند مانند قارچ ها می باشد.نوعی از این موجودات نیز عامل بوجود آمدن بوی خاک پس از بارش باران می باشند.
- جلبک ها: این موجودات در سطح خاصی از زمین وجو دارند بیشتر در سطح بالایی تر از زمین که نور میتواند به آن نفوذ کند که نقش مهمی در تشکیل شدن کلنی زنده را در این سطح خاص به عهده داند.
- قارچ ها: قارچ ها جز موجوداد هوازی اجباری در خاکند. وظیفه نوع خاصی از قارچ ها تجزیه پلیمرها میباید. از نوعی از قارچ که در خاک زندگی میکند پنی سیلین گرفته میشود. ازمزیت این موجودات برای خاک می توان به تجزیه مواد آلی مخصوصا تجریه مواد آلی در خاک های اسیدیته ، جذب عناصر غذایی، مقاومت به بیماری گیاه و در آخر رشد گیاه اشاره کرد.
- کرم خاکی: نقش کرم های خاکی در حاصلخیزی خاک بسیار پر اهمیت است .آنها کانالهایی در خاک ایجاد میکنند که باعث نفودپذیری بیشتر آب باران در خاک شده و همچنین باحرکتهایی که در خاک دارند باعث میشوند که مواد مغذی در خاک جابجا شده . همچنین بقایای گیاهی را تجزیه و خرد میکنند که خود باعث بالا رفتن کیفیت خاک میشود.که بطور کلی وجود این موجودات باعث بهبود ساختمان خاک می شود.
- ویروس های خاکزی : این موجودات بیشتر باعث خسارت به کشت و زراعت کشاورزان میشود.
کرم های خاکی
این موجودات علاقه زیادی به ملاچ دارند. شخم زدن و ازستفاده مکرر از آفت کش ها جمعیت آنها را کاهش می دهد . این موجودات دانه بندی خاک را مستحکم می کنند و یاختمان خاک را بهبود میبخشند بطوری که بوسیله تونل هایی که درست میکنند باعث حفظ رطوبت خاک شده و قابلیت نگهداری آب را در خاک افزایش می دهند . در خاکی که کرم خاکی در آن وجود دارد از طریق فضولات تین موجود نیتروژن ۵ برابر فسفات ۷ برابر پتاس ۱۱ برابر و منیزیم و کلسیم ۲ برابر بیشتر از خاک های معمولی بدون کرم خاکی می باشد.
خاک سالم
از عوامل موثر در سلامتی خاک میتوان به استفاده از کودهای بیولوژیک در مقایسه با کودهای شیمیایی اشاره کرد که این مدل کودها از نظر منافع اقتصادی و زیست محیطی منفعت بیشتری برای کشاورز دارد.وجود کرمهای خاکی نیز باعث سلامتی و حفظ باروری خاک میشوند.عوامل دیگری نیز در داشتن خاک سالم نقش دارند از جمله نوعی از قارچها نوعی از باکتریها و غیره.
درکل برای ارزیابی سلامت خاک را فقط با عملکرد محصول کشت شده نباید سنجید. باید خود خاک مورد ارزیابی و تحلیل قرار گیرد.
کلمات کلیدی : عوامل موثر در سلامتی خاک – نقش موجودات زنده خاک در تولید مواد عالی – موجودات زنده در تجزيه بقاياي گياهي
