(هرس – هرس زمستانه – هرس تابستانه – هرس سبک – هرس سنگین)

هرس

امروزه با گستره آموزشی نوین و بالا رفتن مطالبات تولید کننده و مصرف کننده و همین طور اهمیت پیدا کردن موضوع درجه بندی کیفی محصولات، رعایت این مورد و تربیت صحیح درختان در بین باغداران و کشاورزان رواج یافته. تربیت، شکل و فرمی است که هرس در آن اجرا و پیاده می گردد به عنوان مثال هلوی بادبزنی یا هرمی که نوع تربیت در آن به صورت هرمی یا بادبزنی است، نگهداری، حذف و قطع شاخه ها، ارتفاع از سطح زمین و فاصله با شاخه های دیگر روش خاصی را طلب می کند که خود این اعمال را هرس و روش اجرای آن را تربیت می گویند. به طور کلی تربیت اعم از هرس است، یعنی هر تربیتی به هرس احتیاج دارد اما هر هرسی لزوما تربیت نیست.

هرس سبک

اهداف کلی شامل موارد زیر می باشد:

حذف کردن شاخه های ناخواسته، بدشکل و خشک، آلوده به بقایای بیماری و آفت.
توزیع کردن شاخه ها در کلیه جهت ها در صورتی که هوا به خوبی در درخت جریان داشته باشد و تمام قسمت های درخت نور خورشید را به یک میزان دریافت کنند.
ایجاد کردن تعادل بین اندام هوایی و زمینی یا به اصطلاح ایجاد تعادل بین شاخه ها و برگ ها، به گونه ای که هیچ کدام از این دو قسمت اصلی از درخت تقدمی بر دیگری نداشته باشد.
حذف نرک، پاجوش، ریشه جوش و تنه جوش ها، شاخه های مریض، خشک، بدجا و ناخواسته.
تنک کردن میوه و متعادل کردن بار درخت به طوری که درخت به سال آوری دچار نگردد.
فرم دادن به درخت در سال اول و پیروی کردن از آن فرم در سال های بعد.
شکل سازی و فرم دادن به گیاهان زینتی در حاشیه ها و همین طور شکل دادن به درختان و درختچه های زینتی به اشکال مختلف هندسی، غیرهندسی و هنری

تربیت درختان

واضح است که در سال های اولیه رشد درخت باید به شکل بندی پرداخته شود، باغداران تا آخر عمر خود، تلخی و شیرینی شربت فرم دهی غلط یا صحیح سال های اول را مزمزه می کنند. زیرا در همین دوران است که درخت تربیت اولیه خود را می پذیرد و در سال های آینده تلاش باغدارفقط صرف حفظ این تربیت می شود. شاخه بندی و تنظیم آن ها تعیین کننده:

حرکت کردن ماشین آلات
سم پاشی ها
تنک کردن
برداشت و انتقال به انبار است و موفقیت در این امر مدیون پاکوتاهی و تربیت نوین می باشد. بهره بردن درخت از نور و اکسیژن باعث بالا رفتن کیفیت محصول در اندازه، رنگ و طعم می شود که این مهم تحت تاثیر فرم تربیتی است که شاخ و برگ ها روی یکدیگر قرار نگرفته باشد. در این جا باید توجه داشت که فرم تربیت در هر نقطه ای از کشور می تواند متفاوت باشد، وحی منزل نیست که در همه مناطق به یک فرم تربیت صورت گیرد، چه بسا بهترین روش در یک منطقه، بدترین روش در منطقه ای دیگر باشد.

فرم های:

جامی
پیشاهنگ مرکزی
پیشاهنگ متغییر
کوردون
بادبزنی
چنگکی
پایه چراغی داربستی
بوته ای
هرمی
استاندارد
نیمه استاندارد فرم هایی هستند که درباره آن ها در جای خود بحث خواهیم کرد.

ارتفاع درخت

در باغ های سنتی و باغدارهایی که تفکر قدیمی دارند باغدار کسی است که صاحب درختان قوی و بلند باشد. هنوز هم در روستاهای گردو خیز ایران گردوهای پابلند قدیمی صاحب شناسنامه و سند هستند. اما امروزه حرکت ماشین های کاشت، داشت و برداشت جای تفکر قدیمی ها را گرفته به طوری که از کنار و سطح دیوار هم برای کاشت درخت سیب، گلابی، گیلاس به شکل بادبزنی استفاده می کنند.

در برخی از کشورهای اروپایی کنار خیابان ها سیب های پاکوتاه کورون که کوتاه تر از قد انسان است مشاهده می شود و در اصل جای خود را به ترون ها در حاشیه خیابان داده اند.در تربیت انگور به فرم گیو به صورت طنزگونه می توان گفت باغدار در پاییز و زمستان صاحب هیچ باغی نیست چون شاخه های سال های گذشته کاملا هرس می شود و فقط دو ترکه از هر درخت باقی می ماند که این دو ترکه جوانه های سال آینده را تشکیل می دهد.

منظور از پاکوتاهی درختان یعنی فاصله اولین شاخه آن ها تا سطح خاک که به ارتفاع پایه هم معروف است ۹۰-۷۰ سانتی متر باشد در صورتی که باغ های دارای درختان پابلند فاصله اولین شاخه حدود ۱۲۰-۹۰ سانتی متر از سطح زمین است. از مزیت های درختان پاکوتاه می توان به مقاومت بیشتر آن ها در برابر بادهای شدید و در امان بودن تنه آن ها از تابش شدید خورشید اشاره کرد.

هرس سنگین

هرس زمستانه

کلمه هرس را می توان با کلمه زمستان مترادف دانست چرا که با شنیدن این کلمه، زمستان به یاد می آید، البته که این مسئله همیشه صادق است منتها گاهی ظریف کاری هایی هم دارد که باید به آن توجه کنیم. معمولا به هرسی که در زمستان انجام می شود هرس سیاه می گویند که اگر منجر به قطع تعداد زیادی از شاخ و برگ شود به آن هرس سنگین گفته می شود.

(حتی در جوان کردن درختان پیر هم که به قطع دو سوم از شاخه ها منجر می شود هرس سنگین گفته می شود). اگرفقط به سرزنی و حذف چند شاخه محدود منتهی گردد هرس سبک نام دارد و اگر در فصل رشد(بهار تابستان)انجام شود هرس سبک یا هرس تابستانه نام می گیرد.معمولا هرس تابستانه و هرس بهاره در رابطه با تعداد زیادی از درختچه های زینتی بعد از تمام شدن دوره گلدهی، (مانند به ژاپنی) معمول تر از درختان میوه دار است.

هرس تابستانه

با شروع شدن فصل رشد جوانه های درختان باز می شود و شاخ و برگ ها را به وجود می آورند، و از مواد هیدروکربنه موجود در بافت شاخه ها استفاده کرده تا تبدیل به یک عضو فعال کربن گیری کننده شوند، آن زمان است که فعالیت آن ها و مواد غذایی تولید شده مازاد بر مصرف است و به ریشه ها و سایر اندام ها بر می گرداند. حالا اگر قبل از رشد، آن ها به صورت کامل هرس شوند عامل بسیار مهمی در کم کردن تاج درخت می گردند که در حد هرس زمستانه عمل می کنند و به طور کلی هرس سبز به علت:

ذخیره سازی مواد غذایی
رشد شاخه های جدید
تشکیل جوانه گل روی شاخه های بارور

و بالا رفتن کیفیت میوه تاثیر شدید دارند. البته این بحث علمی است و اگر بدون در نظر گرفتن شرایط و گونه درخت عمل شود موجب ضعف عمومی درخت خواهد شد، به همین جهت به هیچ وجه کارشناسان به باغداران توصیه نمی کنند.البته اگر باغدار شاخه نرک و عوامل مصرف را از عوامل تولید تشخیص دهد می تواند مسیر شیره خام را به طرف شاخه های مولد و میوه زا منحرف کرده و از صرف شدن آن در شاخه های بی مصرف جلوگیری کند. هرس سبز در ماه های آخر فصل رشد عامل بسیار مهمی در بالا بردن کیفیت میوه خواهد بود. در مطالب آتی به بحث هرس زمستانه، تاثیر آن بر سال آوری و روش های مختلف آن خواهیم پرداخت.

(هرس – هرس زمستانه – هرس تابستانه – هرس سبک – هرس سنگین)

(فروشگاه اینترنتی بهرویش همیار کشاورزان)