(مواد تشکیل دهنده خاک – موجودات زنده خاک – مواد آلی خاک – نفوذپذیری خاک)
مواد تشکیل دهنده خاک
مواد تشکیل دهنده خاک دارای سه حالت فیزیکی جامد، مایع و گاز می باشد.
به طور میانگین نصف حجم خاک بخش جامد، و مابقی دیگر از آب و هوا تشکیل شده است. مقدار هوای فاز مواد تشکیل دهنده خاک به مقدار آب موجود در خاک بستگی دارد.
در فاز مواد تشکیل دهنده خاک ۹۵ درصد فاز جامد خاک را مواد معدنی و ۵ درصد را مواد آلی تشکیل داده اند، شایان ذکر است در مناطق معتدل و سردسیر جهان مواد آلی خاک ممکن است بین ۵ تا ۱۰ درصد یا حتی بیشتر فاز جامد را تشکیل می دهد، در صورتی که در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری مقدار موادآلی خاک کمتر از ۵ درصد می باشد. در نتیجه نسبت موادآلی و معدنی به طور فاحشی از خاکی به خاک دیگر متفاوت است و به اقلیم منطقه بستگی خواهد داشت.
به طور کلی مواد تشکیل دهنده خاک دارای خصوصیات زیر می باشد:
- دارای سه حالت فیزیکی جامد، مایع و گاز
- نصف حجم خاک بخش جامد
- نصف حجم خاک آب و هوا
- مقدار هوای به مقدار آب موجود در خاک بستگی دارد
- درخاک های غرقابی شالیزار، اکسیژن فقط به صورت محلول
- ۹۵درصد فاز جامد خاک مواد معدنی
- ۵ درصد مواد آلی
- مناطق معتدل و سردتر مواد آلی بین ۵ تا ۱۰ درصد
- مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری مقدار موادآلی خاک کمتر از ۵ درصد
- مقدار مواد آلی و معدنی به اقلیم منطقه بستگی دارد
موجودات زنده در خاک
در کل تغییراتی که در خاک صورت می گیرد توسط موجودات زنده در خاک انجام می‌گیرد. از جمله موجودات زنده در خاک می توان:
- باکتری‌ها
- قارچ ها
- کرم‌ها
و … را نام برد.
باکتری‌ها:
بالاترین تعداد موجودات زنده در خاک ، باکتری ها هستند. در خاک تراکم باکتری‌ها معمولاً بیش تراز قارچ‌ها می باشد. باکتری‌های موجود در خاک ممکن است غیرمتحرک یا متحرک باشند باکتری‌ها در خاک نقش عمده‌ای داشته و تجزیه ی بقایای جانوری، گیاهی و میکروبی توسط باکتری ها صورت می گیرد.
قارچ‌ها :
از جمله موجودات زنده در خاک قارچ‌ها را می توان نام برد. بسیار کم در خلل و فرج خاک پیدا شده و اکثرا ما بین خاکدانه‌های خاک محدود می‌شوند. قارچ‌ها جزء موجودات هوازی اجباری هستند. قارچ‌ها نقش بسیار زیادی در چرخة عناصر غذایی دارند. قارچ‌های خاکزی در همزیستی با ریشة گیاه از لحاظ تنظیم جذب عناصر غذایی، مقاومت به بیماری، همچنین روابط آب و رشد گیاه اهمیت بسیار زیادی دارند.
کرم خاکی :
کرم‌های خاکی در حاصلخیزی خاک بسیار موثراند. زمانی که کرم‌های خاکی بخوبی رشد و نمو می کنند، می‌توانند کل بیوماس جانوری خاک را تشکیل دهند.
کرم های خاکی درتجزیة مواد آلی خاک، تهویة خاک، افزایش نفوذپذیری خاک و دانه‌‌بندی ذرات خاک نقش مهمی ایفا می کنند کرم‌های خاکی از روش مخلوط کردن، خُرد کردن و تجزیه بقایای گیاهی سهم بسزایی در باروری اکوسیستم خاک دارند.
به طور کلی می توان گفت:
- تغییرات خاک توسط موجودات زنده خاک صورت می گیرد
- از جمله موجودات زنده در خاک می توان: باکتری‌ها، قارچ ها، کرم‌ها و …
- باکتری‌ها بالاترین تعداد موجودات زنده در خاک
- تراکم باکتری‌ها بیش تراز قارچ‌ها
- دارای دو نوع باکتری غیرمتحرک یا متحرک
- باکتری‌ها در خاک نقش تجزیه ی بقایای جانوری، گیاهی و …دارند
- قارچ ها بسیار کم در خلل و فرج وجود دارند
- قارچ ها بین خاکدانه‌های خاک محدود می‌شوند.
- قارچ‌ها جزء موجودات هوازی اجباری
- قارچ‌ها نقش بسیار زیادی در چرخة عناصر غذایی دارند
- قارچ‌های خاکزی نقش مهمی در همزیستی با ریشة گیاه دارند
- قارچ ها نقش تنظیم جذب عناصر غذایی دارد
- قارچ ها باعث مقاومت گیاه به بیماری می شود
- نقش بسزای کرم خاکی در حاصل خیزی خاک.
- نقش کرم های خاکی درتجزیة مواد آلی خاک و تهویه ی هوا
- کرم خاکی باعث افزایش نفوذپذیری خاک
مواد آلی خاک
مواد آلی خاک منبع مهم تامین ۹۵الی۹۰ درصد ازت مورد نیاز گیاه است همچنین مواد آلی خاک می تواند منبع بسیار مهم تامین فسفر و گوگرد گیاه باشد.
مواد آلی خاک به روش مستقیم یا غیر مستقیم با بالابردن فعالیت میکروبی سبب تولید مقدار زیادی مواد تشکیل دهنده خاکدانه ها می شود. درمواد آلی خاک کربن مورد نیاز اکثر میکروارگانیسم های مفید خاک مانند بعضی از باکتری های تثبیت کننده ازت را فراهم می سازد.
شایان ذکر است مواد آلی با جلوگیری از تابش مستقیم آفتاب مانع از دست رفتن رطوبت خاک می شود و در زمستان و تابستان دمای خاک را متعادل نگه می دارد
در زمان استفاده از ماده آلی به عنوان مالچ فرسایش خاک کاهش پیدا می کند.
به طور کلی می توان گفت:
- منبع مهم تامین ازت مورد نیاز گیاه
- منبع بسیار مهم تامین فسفر و گوگرد گیاه
- تولید مقدار زیادی مواد تشکیل دهنده خاکدانه
- تامین کربن مورد نیاز اکثر میکروارگانیسم های مفید خاک
- جلوگیری از تابش مستقیم آفتاب
- مانع از دست رفتن رطوبت خاک
- معتدل نگه داشتن دمای خاک در زمستان و تابستان
- کاهش فرسایش خاک
نفوذپذیری خاک
به درجه سهولت حركت سيال در داخل يك ماده دارای تخلخل، نفوذپذيري مي گويند. نفوذ پذیری در خاک های مختلف متفاوت بوده و به طور کل هرچه میزان تخلخل خاک بیشتر باشد میزان نفوذپذیری خاک نیز افزایش می یابد.
از جمله عوامل نفوذپذیری خاک می توان دانه بندی خاک، تخلخل، ترکیب کانی شناسی بخش جامد خاک و نوع کاتیونهای جذب شده و درجه حرارت آب را نام برد.
در خاک های رسی اشباع شده نفوذپذیری خاک با سرعت با مقدار رطوبت خاک تغییر خواهد کرد.
شایان ذکر است نفوذپذیری خاک با افزایش عمق کاهش می یابد، نفوذپذیری خاک در لایه های مختلف در امتداد موازی وعمود خاک کاملا متفاوت می باشد.
به طور کلی در مورد نفوذپذیری خاک:
- به درجه سهولت حركت سيال در داخل يك ماده دارای تخلخل
- نفوذ پذیری در خاک های مختلف متفاوت است
- هرچه میزان تخلخل خاک بیشتر میزان نفوذپذیری خاک بالاتر
- عوامل : دانه بندی خاک، تخلخل، ترکیب کانی شناسی بخش جامد خاک و درجه حرارت آب
- نفوذپذیری خاک با افزایش عمق کاهش می یابد
- در لایه های مختلف در امتداد موازی و عمود خاک کاملا متفاوت می باشد
(مواد تشکیل دهنده خاک – موجودات زنده خاک – مواد آلی خاک – نفوذپذیری خاک)
(فروشگاه آنلاین بهرویش همیار کشاورزان)