آیا تاکنون به این مسئله فکر کرده اید که چه عواملی بر زمین زراعی شما تاثیرگذار است؟ زمین مناسب برای کشاورزی زمینی است که بر پایه خاک مناسب و مغذی، شرایط آب و هوایی محیط و شیب بندی صحیح بوجود بیاید. اگر این موارد درکنارهم رعایت شوند می توانند بازدهی داشته باشند، در غیر اینصورت نمی توان توقع پیشرفت هم داشت. شناخت ویژگی های خاک مناسب بر کشاورزی، شرایط محیطی هر اقلیم و شیب بندی درست زمین نیاز به مدیریت صحیح کشاورز دارد. در این مقاله تلاش ما بر این است که شما را با عوامل تاثیرگذار بر زمین مناسب برای کشاورزی آشنا نماییم.
زمین مناسب برای کشاورزی ، چه ویژگی هایی دارد؟
خاک، یکی از منابع مهم تاثیرگذار درعرصه کشاورزی بین المللی است، زیرا حاصلخیزترین خاک ها منجر به افزایش تولیدات می شود. و بصورت چشمگیری در اقتصاد هر ملتی تاثیرگذار است. خاک زمین مناسب برای کشاورزی انواع محصولات زراعی، خاکی است که تخلخل کافی برای جذب اکسیژن و دفع دی اکسید کربن را داشته باشد. همچنین PH مناسب ما بین ۶٫۵ الی ۷٫۵ داشته باشد. همچنین خاک ها باید مواد مغذی لازم برای رشد گیاه، از قبیل نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و… را به مقدار کافی دارا باشند.
طبقه بندی خاک ها:
بطور کلی می توان گفت، مناسب ترین خاک برای کشاورزی، خاک جنگلی است؛ زیرا مواد مغذی که از درختان بر زمین می ریزد باعث غنی شدن خاک شده است. اما برای کشاورزان، هیچ کاری نشد ندارد و به راحتی می توانند از فقیرترین خاک ها غنی ترین خاک را بوجود آورند. فقط کافی است کمپوست های خوب مبتنی بر موادگیاهی مانند پوسته های غلات و سایر محصولات گیاهی مانند یونجه فراهم نماید. و همزمان از کودهایی با منشا حیوانی مانند: کودهای دامی، کود مرغی و… استفاده کنند. اما در ادامه می خواهیم انواع خاک و محصولات مناسب جهت کاشت در آن را برای شما بیان کنیم:
- خاک شنی: خاک شنی شامل ۶۰% ماسه و خاک رس است. بنابراین این خاک به میزان زیادی متخخل است. این نوع از خاک از نظر ظرفیت حفظ آب بسیار ضعیف عمل می کند.
- محصولات مناسب: معمولا از این خاک برای کاشت استفاده نمی کنند. اما می توان خربزه و نارگیل را در این خاک ها کشت کرد. یا حتی اگر به میزان زیادی آب در دسترس باشد، می توان از آن درجهت کاشت ذرت، ارزن و جو استفاده نمود.
- خاک رس: این نوع از خاک از ذرات بسیار ریز رس تشکیل شده است. ظرفیت نگهداری آب در این خاک بسیار زیاد است. اما از آنجایی که خاک رس بسیار چسبنده است هوای بسیار کمی می تواند در آن جریان پیدا کند.
- محصولات مناسب: معمولا این خاک برای اکثر گیاهان مناسب نیست. اما می توان برای برنج که نیاز به آب فراوان دارد استفاده نمود. اما در اکثر مواقع از این خاک برای ساخت اسباب بازی و یا گلدان استفاده می شود.
- خاک لومی: خاک لومی، از ماسه، رس و سیلیت تشکیل شده است. و حاوی هوموس کافی است. این نوع از خاک علاوه بر ظرفیت مناسب جهت حفظ آب، هوادهی کافی نیز دارد.
- محصولات مناسب: خاک لومی برای رشد محصولاتی مانند گندم، نیشکر، پنبه و دانه های روغنی بسیار ایده آل است. در این خاک سبزیجات نیز به خوبی رشد می کند.
شرایط آب و هوایی محیط
همان گونه که بیان شد، خاک های جنگلی هم از نظر مواد مغذی هم از نظر اقلیمی از مناسب ترین خاک های کشاورزی به حساب می آیند. هرگز از تاثیرات اقلیم بر خاک نباید غافل شویم. اما شرایط آب و هوایی هم نیز به دو روش مستقیم و غیر مستقیم می تواند بر کشاورزی تاثیرگذار باشد. روش مستقیم، تغییرات دمایی، مانند سرمای بهاره که باعث ریزش شکوفه ها و یا یخ زدن محصولات می شود. اما تاثیر غیر مستقیم آن بر خاک است، که به صورت تغییر در شرایط رطوبت خاک، افزایش یا کاهش درجه حرارت خاک و افزایش میزان CO2 بروز می نماید. پس شرایط آب و هوایی بر بازیابی قدرت باروری خاک و بهره وری آن تاثیر بسزایی می گذارد.
طبقه بندی خاک ها از نظر اقلیمی:
- خاک های بیابانی: این نوع از خاک ها از نظر مواد معدنی فقیرترین نوع خاک به حساب می آیند. این نوع خاک اگر اصلاح شوند به شدت بازدهی بالایی دارند. درخت عناب، درخت انجیر، درخت بادام، زرشک، درخت خرما و… از گیاهان مقاوم به کم آبی و خشکسالی هستند.
- خاک های کوهستانی: این خاک ها از نظر دمایی، دمای پایینی دارند ولی از نظر مواد مغذی نسبت به خاک های بیابانی بهتر هستند. دامنه کوهستان ها علاوه بر اینکه شیب زیادی دارند از پوشش گیاهی نیز پوشیده شده اند. گیاهان این مناطق باید نسبت به سرمای زیاد مقاومت داشته باشند. از گیاهانی که در مناطق کوهستانی کشت می شوند می توان از درخت انگور، درخت گردو، آلبالو، گیلاس و… نام برد.
- خاک های مناطق معتدل و مرطوب: باتوجه به این که مناطق شمالی کشور از نظر پوشش گیاهی و رطوبت هوا غنی هستند پس می توان گفت بهترین خاک مربوط به این مناطق است. محصولات مناطق شمالی نیاز به آب فراوان دارند تا بتوانند به باردهی بنشینند. از محصولات مناسب این مناطق می توان: چایی، برنج، فندق را نام برد.
تاثیر شیب زمین بر خاک:
یکی دیگر از عوامل به شدت موثر بر کیفیت خاک، شیب زمین است. میزان نفوذ آب در سطح خاک به شیب بندی صحیح زمین بستگی دارد. اگر شیب زمین زیاد باشد باعث شده آب از سطح رویی خاک به پایین هدایت شده و به اصطلاح رواناب بوجود آورند و علاوه بر اینکه در عمق خاک نفوذ نکرده اند املاح سطحی خاک را شسته و باعث فرسایش هم می شوند. عکس این موضوع نیز هم صادق است اگر شیب زمین خیلی کم باشد، آب به تمام سطوح زمین یکسان توزیع نمی شود پس قسمت هایی از خاک مرطوب و قسمت های دیگر خشک است. شیب بندی درست زمین علاوه بر این که به توزیع درست آب در سطح زمین کمک می کند می تواند باعث حفظ املاح معدنی خاک شود.
جمع بندی
برای اینکه یک زمین، به زمین مناسب کشاورزی تبدیل شود، باید زحمات فراوانی کشید. اما خستگی این زحمات با داشتن محصولات پربازده برطرف می شود. آشنایی با خاک مناسب هرمحصول و نحوه اصلاح آن ها، شرایطی محیطی تاثیرگذار بر خاک و شیب زمین می تواند یک به عنوان یک راهنما برای کشاورز عمل کند. تا بتواند محصولات مناسب را کاشت کرده و با آبیاری صحیح و استفاده از کودهای مغذی در جهت پیشرفت خود قدم بردارد. آیا شما تاکنون از تاثیرات این عوامل بر زمین کشاورزی آگاهی داشتید؟