کودهای آلی کودهایی هستند که از مدفوع حیوانات، فاضلاب انسانی و مواد گیاهی (به عنوان مثال کمپوست و بقایای محصول) حاصل می شوند.
برخلاف کودهای شیمیایی، کودهای ارگانیک به طور معمول از ترکیبات واحدی ساخته شده اند و می توانند با نیازهای غذایی خاص گیاه مطابقت داشته باشند. بسته به نوع مواد شیمیایی مورد نیاز گیاه، انواع کودهای ارگانیک از منابع گیاهی، حیوانی یا معدنی حاصل می شوند. برای واجد شرایط بودن به عنوان کود آلی، مواد باید به طور طبیعی در طبیعت تولید شوند.
برای داشتن کود ارگانیک، باید میکروارگانیسم های مفید خاک، محتوای ماده آلی را تجزیه کنند تا گیاهان بتواند از مواد مغذی آن بهره ببرند. به طور کلی، نیمی از مواد مغذی موجود در یک کود آلی می تواند در سال اول مورد استفاده قرار گیرد و بقیه مواد آن به آرامی در سال های بعدی آزاد می شوند و در اختیار گیاه قرار می گیرند.
در مقابل ، اکثر کودهای مورد استفاده در کشاورزی تجاری از مواد معدنی (به عنوان مثال ، سنگ فسفات) استخراج می شوند یا بصورت صنعتی تولید می شوند (به عنوان مثال، آمونیاک). در کشاورزی ارگانیک، کودهای ارگانیک مورد استفاده قرار می گیرند و مجاز به استفاده از کودهای شیمیایی نیستند.فوايد استفاده از كودهاي ارگانيك نسبت به کوهای شیمیایی بسیار بالاتر است پس می توان با خیالی راحت البته با رعایت موازین از آنها استفاده کرد.
با این وجود تفاوت های چشمگیری بین کودهای آلی و شیمیایی از نظر در دسترس بودن مواد مغذی و اثرات طولانی مدت بر خاک، گیاهان و محیط زیست وجود دارد.
انواع کودهای ارگانیک
– کود ارگانیک گیاهی
کودهای ارگانیک گیاهی معمولاً از زباله های گیاهی یا حیوانات یا مواد معدنی پودر شده ساخته می شوند. آنها معمولاً بیشتر به عنوان کود “خاک ساز” به فروش می رسند. چون باعث بهبود ساختار خاک می شوند.
کودهای ارگانیک گیاهی شامل چند نوع هستند که مهمترین آن ها عبارتند از :
• کود سبز که گیاه بعد از رشد کافی داخل خاک شخم زده می شود.
• کمپوست عبارتند از بقایای گیاهی و حیوانی، زباله های شهری و یا لجن فاضلاب که تحت شرایط پوسیدگی قرار گرفته باشند. بطوری که مواد سمی آنها از بین رفته، مواد پودر شده و فرم اولیه خود را از دست داده بدهند.
• پیت یا تورب عبارت از بقایای گیاهان آبزی، باتلاق ها و مردابهاست که زیر آب به حالت نیمه پوسیده هستند. خرد شده آن ها پس از استخراج در ترکیبات خاکی بکار برده می شوند.
• خاکبرگ که از پوسیده شدن موادی مانند برگ و دمبرگ درختان، چمن های قیچی شده و غیره حاصل می شود. ارزش غذایی چندانی ندارند و تنها به منظور سبک و قابل نفوذ کردن خاک مورد استفاده قرار می گیرند.
– کودهای آلی حیوانی
کودهای حیوانی مقدار زیادی ازت را به خاک اضافه می کنند. برای گیاهان برگ دار و رشد زیاد در هفته های اولیه باغبانی بسیار عالی است. بطور کلی از مواد بستری، ادرار و مدفوع گاو، گوسفند، مرغ یا هر حیوان گیاه خوار دیگر بدست می آید.
درصد مواد غذایی کود و کیفیت آن به نوع حیوان، کیفیت مواد بستری، میزان پوسیدگی کود، تغذیه دام، میزان سدیم و مقدار بذر علفهای هرز، اسپور بیماریها، لارو و تخم حشرات، شن و خاک دارد. درصد ازت کود گاوی بیشتر از کود گوسفندی و مرغی است. ولی درصد فسفر و پتاسیم کود مرغی از کودهای گاوی و گوسفندی بیشتر است.
– کودهای معدنی
کودهای معدنی می توانند مواد مغذی را به خاک اضافه کنند. همچنین باعث افزایش یا کاهش سطح pH در صورت نیاز برای رشد سالم گیاه می شوند. برخی از این نوع کودهای آلی عبارتند از: کلسیم، منیزیم و گوگرد
فواید استفاده از کودهای ارگانیک
• تجزیه کودهای آلی، علاوه بر آزاد کردن مواد مغذی، ساختار خاک را بهبود می بخشد و توانایی آن در نگهداری آب و مواد مغذی را افزایش می دهد. با گذشت زمان، کودهای ارگانیک باعث می شوند خاک و گیاهان سالم و قوی باشند.
• از آنجا که به آهستگی تجزیه و در اختیار گیاه قرار داده می شوند، به گیاهان آسیبی وارد نمی کنند.
• برخلاف کودهای شیمیایی حاوی مواد سمی و خطرناک برای گیاهان نیستند و شوری خاک را بالا نمی برند.
• کودهای آلی تجدیدپذیر و سازگار با محیط زیست هستند.
• یکی دیگر از فواید استفاده از کودهای ارگانیک این است که شما می توانید کود ارگانیک را با کمپوست منابع ارزان قیمت تهیه کنید.
معایب استفاده از کودهای ارگانیک
• میکروارگانیسم ها برای تجزیه و رهاسازی مواد مغذی موجود در خاک نیاز به گرما و رطوبت دارند. اثر کود آلی به صورت فصلی محدود است. این میکروارگانیسم ها از گرمای حاصل از پوسیدگی گیاهان و مواد حیوانی استفاده و عمل تجزیه را انجام می دهند. در صورت سرد بودن محیط عمل تجزیه متوقف یا با سرعت کمی ادامه پیدا می کند.
• کودهای ارگانیک طبق قوانین طبیعت تجزیه می شوند. بنابراین ممکن است به محض نیاز به آنها مواد مغذی رها نشود. در حقیقت ممکن است در طول دو ماه اول تا زمانی که تجزیه صورت گیرد، گیاهان دچار کمبود مواد غذایی شوند.
• نسبت های غذایی کودهای ارگانیک اغلب ناشناخته است و درصد کلی آن کمتر از کودهای شیمیایی است. با این حال، برخی از محصولات ارگانیک در برخی از مواد مغذی نسبت بالاتری دارند.
کودهای شیمیایی
کودهای شیمیایی که به آن معدنی، مصنوعی یا تولیدی نیز گفته می شود. این محصولات ممکن است از فرآورده های نفتی، سنگ ها یا حتی منابع آلی ساخته شوند. تفاوت در این است که مواد مغذی موجود در کودهای شیمیایی به حالت خالص در اختیار گیاهان قرار داده می شوند و نیازی به تجزیه ندارند.
فواید استفاده از کودهای شیمیایی
• مواد مغذی بلافاصله در دسترس گیاهان قرار می گیرد و دچار کمبود نمی شوند.
• نسبت مواد مغذیی آنها بسیار دقیق مشخص شده است.
• نسبت به کودهای ارگانیک ارزان تر هستند.
معایب استفاده از کودهای شیمیایی
• کودهای شیمیایی از منابع غیرقابل تجدیدپذیر ساخته می شوند. از جمله سوخت های فسیلی.
• آنها گیاهان را تغذیه می کنند اما هیچ کاری برای حفظ و بهبود ساختار خاک انجام نمی دهند. در حقیقت کودهای شیمیایی بسیاری از عناصر کمیاب را که بتدریج توسط گیاهان از خاک خارج می شوند، جایگزین نمی کنند. در نتیجه باعث صدمه طولانی مدت به خاک می شوند.
• مصرف بیش از حد کودهای شیمیایی نه تنها می تواند گیاهان را از بین ببرد بلکه می تواند به کل اکوسیستم آسیب برساند.
• کودهای شیمیایی براحتی مورد آبشویی قرار می گیرند و نیاز است دوباره استفاده شوند.
• كاربرد مكرر ممكن است منجر به تجمع سمومی مانند آرسنيك، كادميم و اورانيوم در خاك شود. این مواد شیمیایی سمی در نهایت می توانند به میوه و سبزیجات راه پیدا کنند.
• استفاده طولانی مدت از کود شیمیایی می تواند pH خاک را تغییر دهد. اکوسیستم های میکروبی مفید را از بین ببرد، آفات را افزایش داده و حتی به انتشار گازهای گلخانه ای نیز کمک کند.
تفاوت بین کود ارگانیک و کود شیمیایی
۱- کودهای ارگانیک حاوی مواد آلی زیادی هستند، در بهبود ساختمان خاک نقش مهمی دارند. کودهای شیمیایی معدنی فقط مواد مغذی گیاهان را تأمین می کنند. کاربرد طولانی مدت بر خاک، باعث وابستگی تولید به این مواد می شود.
۲- کودهای آلی حاوی مواد مغذی متنوع، جامع و متعادل هستند. مواد مغذی موجود در کود شیمیایی در کاربردهای طولانی مدت، باعث عدم تعادل در مواد مغذی خاک می شود.
۳- کودهای آلی به مقدار زیاد استفاده می شوند. کودهای شیمایی باید به میزان کم استفاده شوند.
۴- مواد غذایی کودهای آلی در طولانی مدت آزاد می شود و آسیب زیست محیطی ندارند. کودهای شیمیایی باعث از بین رفتن مواد مغذی خاک و آلودگی محیط زیست می شوند.
۵- کودهای آلی از مواد طبیعی و بدون مواد شیمیایی و مصنوعی هستند و می توانند کیفیت محصولات کشاورزی را بهبود بخشند. کود شیمیایی یک ماده مصنوعی خالص است و مصرف نادرست می تواند کیفیت محصولات کشاورزی را کاهش دهد.
۶- کود آلی می تواند با مقاومت در برابر خشکسالی، بیماری و حشرات، تولید محصول را افزایش دهد و استفاده از سموم دفع آفات را کاهش دهد. استفاده طولانی مدت از کودهای شیمیایی، بدلیل کاهش ایمنی گیاهان، اغلب برای حفظ رشد محصول نیاز به مقدار زیادی سموم دفع آفات شیمیایی دارند. باعث افزایش مواد مضر می شوند.
۷- کودهای ارگانیک حاوی میکروب های مفیدی هستند، فرآیند تجزیه بیولوژیکی خاک را ترویج می دهند و به بهبود باروری خاک کمک می کنند. مقادیر زیاد کودهای شیمیایی فعالیت میکروارگانیسم های خاک را مهار می کند و منجر به کاهش ظرفیت خاک می شوند.
سخن آخر
هرچند کودهای شیمیایی بدلیل خالص بودن مواد مغذی و عدم نیاز به تجزیه، اثر سریعتری بر روی گیاهان دارند ولی استفاده طولانی مدت آن ها به شدت روی محیط زیست و ساختار گیاه تاثیر مخربی بجا می گذارد. می توان با کاربرد کودهای ارگانیک این آسیب ها را از بین برد و ساختار خاک را بهبود بخشید. هرچند که کودهای ارگانیک نیاز به زمان طولانی تری برای جذب توسط گیاه دارند. با این حال خاک و محیط زیست و همچنین گیاه از شرایط مطلوبی برخوردار می شوند.
کلمات کلیدی: فوايد استفاده از كودهاي ارگانيك ، انواع كودهاي ارگانيك ، كودهاي ارگانيك گياهي ، تفاوت كود ارگانيك و كود شيميايی