یکی از بیماری های مهم برگ بادام در مناطق بادام کاری ایران بیماری لکه آجری بادام است. قارچ PolystigmaamygdalinumP.F. Cannon عامل بیماری لکه آجری برگ بادام است. این بیماری باعث خسارت چشمگیری برروی بعضی از ارقام بادام می شود. اگر شناخت علمی کاملی نسبت به بیمارگر و چرخه زیستی لکه آجری و علائم لکه آجری بادام موجود داشته باشد، امکان مدیریت و کنترل آن به راحتی امکان پذیر است.
به همین منظور در این مقاله اطلاعاتی نسبت به معرفی عامل بیماری، روش های انتشار و گسترش بیماری گردآوری کرده ایم تا مورده استفاده کشاورزان و باغداران قرار بگیرد.
بادام از خانواده رزاسه و گیاهی دگرگشن است که ایران، تاجیکستان، بخشی از چین و افغانستان از زادگاه آن به حساب می آیند. این درخت به دلیل نیاز آبی کم و رشد در خاک های آهکی بیشتر مورد توجه کشاورزان قرار می گیرد. براساس جدیدترین آمار فائو بیشتر از ۴۴ کشور در تمامی جهان درخت بادام را کشت می کنند. کشورهای آمریکا، اسپانیا، ایتالیا و ایران از بزرگترین و عمده ترین تولیدکنندگان بادام در دنیا به شمار می آیند.
اما یکی از مهم ترین عواملی که تولید این محصول را با محدودیت روبرو کرده است، بیماری لکه آجری بادام است. این بیماری در همه ی مناطق بادام کاری شیوع داشته و بسته به رقم و شرایط اقلیمی، میزان خسارت و نحوه مدیریت بیماری متفاوت است.
تاریخچه لکه آجری بادام
لکه آجری برگ بادام، بیماری قارچی برگی و فراگیر در سراسر مناطق آسیا و اروپا است. اما این بیماری برای اولین بار در سال ۱۲۸۷ توسط ماگنوس در بیشتر نقاط ایران و برروی بادام و بادام کوهی گزارش شد. عامل بیماری لکه آجری بادام یک قارچ آسکومیست هماتولیکPolystigmaamygdalinumP.F. Cannon از راسته Phylachorales و خانواده Xylariomycetidae است.
علائم بیماری لکه آجری بادام
نشانه های اولیه لکه آجری ابتدا به صورت لکه های بی شکل و سبز مایل به زرد بروز می کند، سپس برگ درگیر، کلروفیل خود را در محل لکه که غالبا زاویه دار بوده از دست داده و به رنگ زرد در می آیند. به تدریج و با پیشرفت بیماری رنگ لکه ها نیز از زرد به نارنجی تند و بعد قرمز آجری تغییر پیدا می کند.
در همین زمان بافت برگ ها در محل لکه ها ضخامت پیدا کرده و به سمت سطح زیرین برجسته می شود، در حالی که در رویه بالایی برگ فرورفتگی به وجود می آید، قطر برگ در محل لکه ها ضخیم تر شده و گاهی به ۲ الی ۳ برابر ضخامت برگ سالم و سایر نقاط سالم همان برگ می رسد.
در اواخر فصل تابستان لکه ها قهوه ای و تیره شده و بافت برگ در بخش های درگیر مرده و خشک می شود. گاهی پهنک برگ ها به دلیل پیوستگی لکه ها به هم، فاسد شده و می ریزد. در مراحل پیشرفته تر بیماری برگ های پیچ خورده و خشک می شوند به علاوه برخی ارقام حساس مانند مامایی با کاهش فتوسنتز تولید محصول را نیز تحت تاثیر قرار می دهند.
چرخه زیستی لکه آجری بادام
قارچ های بوجود آورنده این بیماری به شکل پریتس در برگ های آلوده ریخته شده زمستان گذرانی می کنند. از آغازین روزهای بهار تا اواسط فصل بهار در شرایط مرطوب آسکوسپورهای رسیده قارچ ها به برگ ها منتقل شده و عفونت را به وجود می آورند. دوره ی نهفتگی و کمون این بیماری بیشتر از یک ماه یا ۳۵روز است.
پیکیندهای قارچ در فصل رشد در برگ ها تشکیل شده و پیکنیدیوسپورهای رسیده در هوای مرطوب از منافذ پیکنید خارج می شود. پریتس های موجود در برگ های آلوده ریخته شده به زمین اگر در محیط مرطوب قرار بگیرند به تدریج رسیده شده و آسکوسپورهای آن در فصل بهار می رسند. حداکثر زمان آزادی آسکوسپورهای ۴ تا ۵ هفته است. برای ایجاد آسکوکارپ باید به مدت ۱ تا ۲ ماه در دمایی حدود ۵ درجه سانتی گراد باشد.
نحوه انتشار بیماری
عامل بیماری لکه آجری بادام در مرحله جنسی، به صورت آسکوکارپ داخل برگ های زیر درخت و در محل های مرطوب و سایه دار به شکل گندروی زمستان گذرانی می کنند. اندام های بارده جنسی در فصل های پاییز و زمستان با سرد شدن هوا به وجود آمده و در اواخر فصل زمستان بالغ می شوند. رهایی آسکوسپورهای تک سلولی قبل از گلدهی آغاز شده و تا زمان ایجاد میوه در صورتی که بارندگی و رطوبت وجود داشته باشد از آسک ها آزاد می شود.
در درخت بادام برگ ها قبل از گلدهی نمایان می شوند که با اوج رهایی آسکوسپورها همزمان است. در این حالت برگ های جوان آلوده شده و به مدت ۳۰ الی ۴۰ روز بعد از خود علائم نشان می دهند. در این بیماری به هیچ وجه آلودگی ثانویه رخ نمی دهد و آلودگی فقط اولیه است. ایجاد اندام بارده جنسی از اواخر تابستان در استرومای رسیده آغاز شده و بعد از ریزش برگ ها، مراحل تکاملی رشد خود را در کف باغ ادامه می دهند.
کنترل و مدیریت بیماری لکه آجری بادام
۱٫ کشت ارقام مقاوم به بیماری لکه آجری بادام:
با گسترش و شیوع بیماری سم پاشی هم زمان با بارندگی های بهاره، عدم تمایل کشاورزان و با غ داران از سم پاشی هنگام گل دهی، هماهنگی آزاد سازی آسکوسپورها در زمان آلودگی با اقلیم، باعث شده تا تفاوت های زیادی در محدودیت مبارزات شیمیایی به وجود بیاید.
بنابراین استفاده از واریته های مقاوم یا متحمل یکی از بهترین و کاراترین روش در کنترل این بیماری می باشد. در همین راستا اختلاف زیادی بین مقاومت ژنتیکی در بین ارقام وجود دارد. برخی از ارقام مانند شکوفه، فرانسیس، ۱۲ و ۶ شاهرود بیشترین مقاومت را داشته و در مقابل ارقام امامیه ۱ و شاهرود ۱۶، ۷ و ۱۹ از حساس ترین واریته های درخت بادام محسوب می شوند.
ارقام مامایی، نون پاریل، آذر، ربیع، سفید، یلدا و (۸، ۱۳، ۱۵، ۱۷، ۱۸، ۲۱) شاهرود بین دو گروه حساس و مقاوم قرار گرفته اند.
انتخاب ارقام باید به گونه ای باشد که تمامی جوانب از قبیل عملکرد بالا، منطقه دیر گلی، کیفیت مناسب محصول و خود باروری در نظر گرفته بشود. علاوه بر صفات ذکر شده ارقامی که کمترین درصد دوقولویی را دارند نسبت به بیماری مقاوم تر هستند.
۲٫ جمع آوری بقایای گیاهان و برگ های آلوده زیر درخت:
در فصل پاییز برگ هایی که خزان می کنند باید در حد توان جمع آوری و حذف شوند. چرای گوسفندان از روش های موثر حذف برگ های آلوده است.
۳٫ شخم زدن:
زمانی که اندام های بارده جنسی قارچ بالغ نشده و قبل از باز شدن جوانه می توان به واسطه شخم زنی برگ های آلوده را به زیر خاک منتقل کرده و خاک زیرین غیر آلوده را به سطح رویی انتقال داد.
۴٫ مبارزه شیمیایی:
ترفورین به نسب ۱٫۵ در هزار یک قارچ کش سیستمیک و موثر در حذف قارچ بیمارگر است. اما برای کنترل می توان از قارچ های پیش گیری کننده مسی مانند بردوفیکس به نسبت ۱ در صد، کاسید و کوپراویت هر کدام به نسبت ۲ در هزار از اواخر فصل زمستان تا اوایل فصل بهار در ۲ الی ۴ نوبت استفاده نمود. بهتر است اولین سم پاشی در زمان ریزش ۵۰% گل ها، دومین مرحله سم پاشی ۱۵ روز بعد و سومین و چهارمین مرحله نیز به فاصله زمانی پانزده روزه باشند تا پاسخگویی سریع تر باشد.
جمع بندی
بیماری لکه آجری یکی از بیماری های جدی برگ بادام است که منجر به ریزش برگ و کاهش تولید محصولات می شود. علائم بیماری لکه آجری بادام به بسته به ارقام درختان گوناگون است. این بیماری فقط به برگ های درخت حمله کرده و لکه هایی با حاشیه هایی نامعلوم به وجود می آورد. از بهترین راهکارهای مناسب به منظور جلوگیری از ایجاد این بیماری استفاده از بذرها و ارقام مقاوم به بیماری است که می تواند علاوه بر پیشگیری میزان هزینه های تحمیلی جهت خرید بذر را به حداقل برساند.
موسسه بهرویش یکی از معتبرترین مراکز عرضه کننده بذرهای ضدعفونی شده و سالم است که به شما کمک کند تا محصولاتی پربازده کشت و برداشت کنید.