همه ما تا بحال کلمه گرمازدگی راشنیده و یا حتی آن را تجربه کرده ایم. اما قطعا تاکنون از بوجود آمدن گرمازدگی در گیاهان بی خبر بوده ایم. بله، گیاهان موجودات حساس و شکننده ای هستند که مانند انسان ها با افزایش دما، دچار گرمازدگی می شوند. تنش گرما در گیاهان می تواند بر جوانه زنی و عملکرد آن ها تاثیر چشمگیری بگذارد. پس تا پایان مقاله همراه ما باشید تا گرمازدگی در گیاهان ، علائم آن و تائید تنش گرما بر جوانه زنی را برای شما بیان کنیم.
گرمازدگی در گیاهان
هنگامی که دمای هوا بطور ناگهانی افزایش پیدا می کند، گیاهان دچار گرمازدگی می شوند. اگر بخواهیم گیاهان را بر اساس میزان تحمل گرما به سه گروه دسته بندی کنیم:
- گرما دوست
- سرما دوست
- حدواسط
در زمانی که تنش گرما رخ می دهد، وجود آب به دو علت در بافت های گیاه تاثیر می گذارد. یکی از علت ها این است که وقتی آب از دست می رود، گیاه به سمت غیرفعال شدن می رود و دومین علت وقتی بافت های گیاه آب دارد و اجزاء سلول در حال فعالیت هستند، گرما باعث اختلال در فعالیت آن ها می شود، اما اندام های آب دار مقاومت بیشتری در مقابل گرما از خود بروز می دهند. برخی از گیاهان با داشتن مکنده هایی با نگهداری آب در برگ های گوشتی خود به خوبی قادر به انتقال حرارت هستند، اما اکثر گیاهان از این قابلیت برخوردار نیستند. بنابراین بطور عادی و مانند انسان ها از گرما رنج می برند و استرس گرمایی خود را با پژمردگی نشان می دهند.
نشانه های گرمازدگی
از مهم ترین خسارت های ناشی از گرما، می توان به خشک شدن آن اشاره نمود، که علت آن افزایش تعریق گیاه است؛ زمانی که تنش گرمایی رخ می دهد، گیاه برای خنک شدن، روزنه های سطح خود را باز می کند که این موضوع باعث افزایش تعریق گیاه و خشک شدن آن می شود. از نشانه های اولیه خشک شدن، پژمردگی است. از دیگر نشانه های گرمازدگی گرسنه شدن گیاه است، زمانی که هوا به ناگهان گرم می شود فتوسنتز زودتر از تنفس کار خود را متوقف می کند پس کم کم گیاه از املاح معدنی خود تغذیه و گیاه رو به زردی می رود و گرسنگی در گیاه روی می دهد. بسیاری دیگر از گیاهان برای صرفه جویی در مصرف آب، بخشی از شاخ و برگ های خود را حذف می کنند و در همین حین شاهد ریزش برگ ها و شاخه ها هستیم.
تایید تنش گرما بر جوانه زنی گیاه
جوانه زنی یک اتفاق معجزه آسا است که عوامل مختلفی از جمله هوا، آب، نور و عامل مهم تر دما بر روی آن تاثیر گذار است. طبق آزمایشات صورت گرفته مشخص شده است که دمای مطلوب جوانه زنی بسیاری از گونه های گیاهان ۳۱-۲۵ درجه سانتی گراد است. حداقل دمای لازم برای جوانه زنی بین ۱۵-۸ درجه سانتی گراد و حداکثر آن ما بین ۴۴-۳۶ درجه است. اگر دما از این محدوده کمتر و یا فراتر رفت جوانه زنی را مختل می کند. در همه گونه ها، جوانه زنی به میزان قابل توجهی به دما بستگی دارد و قرار گرفتن طولانی مدت آن ها در معرض دمای بالا به شدت قدرت جوانه زنی آن ها را کاهش می دهد. برای افزایش قدرت جوانه زنی در گیاهان لازم است میزان تبخیر خاک را کاهش داده و رطوبت آن را حفظ کرد.
روش های رفع گرما برای گیاهان
تا اینجا متوجه شدیم که گرما می تواند، خسارات جبران ناپذیری به گیاهان وارد کند. اما می توان با بکار بردن تدابیر ویژه و مراقبت، از گرمازدگی جلوگیری کرد. مراقبت از گیاهان در هوای گرم تقریبا در همه گونه های آن یکسان است. در ادامه می خواهیم روش های جلوگیری از گرمازدگی در گیاهان در گرما را توضیح دهیم:
۱- رطوبت و آب رسانی:
گیاهان علاقه زیادی به رطوبت و آب دارند. پس در آب رسانی به گیاه افراط و تفریط نکنید. نکته قابل توجه در آب رسانی گیاه این است که حتما به خاکی که ریشه در آن قرار دارد آب بدهیدو از آب پاشیدن به خود گیاه خودداری کنید. بهترین زمان آبیاری گیاهان نیز، اول صبح و اوایل شب است.
۲- سایه:
برای کاهش تاثیرات گرما، تلاش کنید برای گیاهان خود سایه بان درست کنید. گیاه در فصل تابستان باید از نور مستقیم خورشید دور باشد.
۳- خنک کردن:
فقط آب رسانی به خنک شدن گیاه نمی کند، بلکه باید از وسایل سرمایشی جهت خنک کردن گیاه استفاده بشود. چون گیاهان همانطور که مانند انسان ها گرمازده می شوند، خود گرما هم آن ها را آزار می دهد.
۴- کود:
همان گونه که در قسمت های قبل بیان کردیم، گرما باعث می شود فتوسنتز در گیاه کم شده و از خود تغذیه کند. پس از دادن کود به گیاهان غافل نشوید تا بتوانند املاح معدنی خود را تامین کنند.
۵- مالچ پاشی:
سطح خاک را با دو الی پنج سانتی متر مالچ بپوشانید. تا علاوه بر این که خاک را چند درجه خنک تر نگه می دارد، باعث کم شدن تبخیر آب از خاک می شود. مالچ پاشی، به جوانه زنی بذرها کمک زیادی می کند زیرا رطوبت خاک را حفظ کرده و دمای مناسب جوانه زنی را بوجود می آورد.
گاهی نمی توان تمامی موارد ذکر شده را بکار برد، بطور مثال: شما اگر دارای مزرعه ای هستید که نمی توانید از سایه بان بصورت وسیع استفاده کنید می توانید مطابق با شرایط خود نسبت به انتخاب یکی از شرایط مراقبتی اقدام نمایید.
جمع بندی
همانطور که بیان شد یکی از عوامل مهم در رشد گیاه، دما است. تنش گرمایی، به افزایش دمای فراتر از آستانه تحمل گیاه گفته می شود. افزایش دما و گرمازدگی می تواند بر عملکرد گیاه و قدرت جوانه زنی آن تاثیر گذار باشد. اگر چه افزایش دما به اقلیم آب و هوایی بستگی دارد، ولی گاهی اوقات پیش می آید در یک منطقه بصورت ناگهانی دمایی بالاتر از حد معمول بوجود آید. گرمازدگی گیاهان، می تواند به آسیب سلولی شدید گیاه و حتی مرگ آن ها منجر شود. پس لازم است با توجه به مراقبت هایی که در متن گفته شد نسبت به حفاظت از گیاهان اقدام نمود. از این که ما را تاپایان مقاله همراهی نمودید سپاسگزاریم، شما می توانید با گذاشتن نظرات مفید خود ما را در نوشتن مقالات بهتر یاری نمایید.
کلمات کلیدی: ( گرمازدگی – تائید تنش گرما بر جوانه زنی – تنش گرما )