هزاران سال طول می کشد تا خاک ها شکل بگیرند. در عین حال، این ماده اولیه تجدیدناپذیر است. بهره برداری بیش از حد می تواند منجر به از بین رفتن مواد مغذی و فرسایش خاک و حتی نابودی کامل شود. تغییرات آب و هوا این اثرات را تشدید می کند. به عنوان مثال در دوره های خشکسالی یا بارش شدید باران خاک دچار تغییرات زیادی می شود. حفاظت از خاک یکی از مسائل مهم در مبحث کشاورزی می باشد . در ادامه می توانید اطلاعات مفیدی در این حوزه بدست آورید.
هر ساله، در سراسر جهان حدود ده میلیون هکتار خاک از بین می رود که مربوط به مساحتی در حدود یک سوم آلمان است. میزان زمین های موجود برای مصارف کشاورزی در حال کاهش است، همزمان تعداد افرادی که به غذا نیاز دارند در حال افزایش هستند.
تخریب خاک
تخریب خاک بر وضعیت غذایی مردم جهان تأثیر مستقیم دارد. خاک پس از اقیانوس ها دومین منبع بزرگ کربن روی زمین است. اقیانوس ها و خاک، در کنار هم، حاوی CO2 بیشتری از جنگل ها و جو زمین هستند. با این حال، در اثر تخریب خاک مقادیر زیادی CO2 از خاک آزاد می شود. هر ساله، حدود ۲۴ میلیارد تن خاک به دلیل فرسایش در اثر باد و هوا یا آب از بین می رود. فرسایش عواقب زیادی برای کشاورزی و آب و هوا دارد. در حالی که کربن به عنوان یک ماده آلی در خاک برای رشد و نمو گیاهان بسیار حیاتی است، به شکل CO2 در جو، باعث گرم شدن کره زمین می شود.
در بسیاری از کشورها، برای حفاظت از خاک اقدامات لازم را انجام نمی دهد. نهادهای مسئول غالباً نمی توانند با شیوه ای مناسب به این مسئله رسیدگی کنند. به ویژه، مالكان و کشاورزان فاقد دانش لازم برای بكارگیری روش های كشاورزی سازگار با خاک در زمین خود یا پول برای سرمایه گذاریهای اولیه هستند. در نتیجه، خاک در معرض نابودی قرار می گیرد و سلامت و امنیت غذایی به خطر می افتد.
سهم حفاظت از خاک در سازگاری و کاهش تغییرات آب و هوا با استفاده از یک سیستم نظارت بر آب و هوا اندازه گیری می شود. این نخستین قدم در راستای ارتقاء حفاظت از خاک از طریق تأمین اعتبار است.
امنیت غذایی
امنیت غذایی برای کاهش فقر در کشورهای کمتر توسعه یافته و پایداری طولانی مدت در کل جهان مساله بسیار مهمی است. به گفته سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد (FAO)، امنیت غذایی به این صورت تعریف می شود که “همه افراد، در هر زمان، به غذای کافی، سالم و مغذی برای تأمین نیازهای غذایی خود برای یک فعالیت و زندگی سالم، دسترسی داشته باشند”.
به عبارت دیگر هدف سازمان جهانی تامین غذای سالم و مغذی برای اعضای جامعه و اطمینان از بکار بردن حداقل سموم در تولید مواد غذایی است. علیرغم تلاش ها در تمام مناطق جهان، امنیت غذایی برای ۵۰ سال آینده و بعد از آن همچنان یک نگرانی در سطح جهان خواهد بود. اخیراً FAO اعلام کرد که پیش بینی می شود گرسنگی جهان در سال ۲۰۰۹ با رسیدن به ۱٫۰۲ میلیارد نفر در روز گرسنه به اوج تاریخی برسد.
عدم امنیت غذایی
عدم امنیت غذایی همچنان یک مسئله جهانی است. در حالی که گفته می شود که تولید انرژی زیستی و بحران اقتصاد جهانی به وضعیت فعلی ناامنی مواد غذایی دامن زده است. ممکن است ناامنی غذایی در اثر تغییر اقلیم افزایش یابد. مگر اینکه سیستم های هشدار اولیه و برنامه های توسعه به طور مؤثرتری استفاده شوند.
از بحث مختصر در بالا، مشخص است که تضمین امنیت غذایی یک هدف چند جانبه است و نیاز به رویکردهای جامع برای هماهنگی بین کاربری اراضی، پایداری محیط زیست، منافع اقتصادی و سلامت انسان دارد. اگرچه پیشرفتهای فن آوری، مانند آبیاری و ارقام بهبود یافته جدید، می توانند امنیت غذایی را تقویت کنند، زیرا منبع اساسی همچنان موضوع اصلی است.
کیفیت خاک (و در نتیجه کیفیت مواد مغذی) می تواند نقش مهمی در کاهش اثرات منفی سایر مشکلات اجتماعی داشته باشد. تقریباً چهار جنبه از کیفیت خاک وجود دارد که اغلب در رابطه با امنیت غذایی مورد بحث قرار می گیرند.ا این چهار جنبه شامل فرسایش خاک، خصوصیات بیولوژیکی خاک، تعادل مواد مغذی و آلودگی خاک هستند.
فرسایش خاک
برتري خاك به عنوان منبع طبيعي اساسي براي توليد مواد غذايي است. بنابراین حفاظت از خاك به عنوان يك امر ضروري در زمينه حراست از امنيت غذايي جهاني محسوب می شود. از بین رفتن خاک به دلیل فرسایش، یک تهدید بزرگ برای امنیت غذایی است. فرسایش خاک اغلب بخش سطحی و حاصلخیز خاک را از بین می برد و به وضوح تهدید بزرگی برای تولید پایدار کشاورزی و در نتیجه برای امنیت غذایی است.
فرسایش خاک در ایران
در ایران سالانه حدود ۱۶ تن در هکتار خاک در معرض فرسایش قرار می گیرند. در حالی که میانگین فرسایش خاک در دنیا ۶ تن در هکتار است. با این وجود تخیله عناصر غذایی از خاک به شدت بالاست. متاسفانه با اینکه منابع مالی زیادی برای کنترل فرسایش و حفاظت خاک تخصیص داده شده، ولی در بحث آموزش و سیاست گذاری در این زمینه، اقدامات کمی انجام شده است. در صورت عدم اعمال اقدامات حفاظتی، امنیت غذایی کشور با خطر جدی روبرو می شود.
از طرف دیگر خسارات غیرقابل جبرانی به محیط زیست و اکوسیستم مناطق مختلف وارد می کند. به عبارت دیگر، در صورت نبود برنامه های مناسب جهت بهره برداری از خاک، بسیاری از مناطق حاصلخیز از بین می روند و تبدیل به زمین های غیرقابل کشت می شوند. در نتیجه با کمبود زمین های قابل کشت مواجه می شویم و به دنبال آن منابع غذایی دچار کمبود شدید می شوند.
نتیجه گیری
از آنجا که آنچه که می خوریم از خاک حاصل می شود، سلامتی ما به شدت تحت تأثیر ترکیبات شیمیایی خاک، به ویژه عناصر کمیاب مانند ید، سلنیوم، روی و آهن است. به خوبی مشخص شده است که کمبود ریز مغزی ها بیماری های خطرناکی را موجب می شوند. بنابراین از بین رفتن خاک به شدت روی امنیت غذایی تاثیر می گذارد و در صورت اعمال نکردن اقدامات حفاظتی خاک، دچار کمبود مواد غذایی می شویم.
کلمات کلیدی: امنیت غذایی، کشاورزی، حفاظت از خاک