تنش به هر عاملی كه تاثیر منفی بر گیاه بگذارد، گفته می شود که موجب افت ظاهری، بازده و ارزش آن می شود. تنش خشکی در کشاورزی از بزرگ ترین علل محدودیت در تولید محصولات گیاهی است.
به طور کلی تنش ها به دو دسته ی زیر تقسیم می‌شوند:
- تنش‌های محیطی (غیر زیستی): همانند دمای بالا و یا پایین، شوری و خشکی خاک
- تنش‌های غیر محیطی (زیستی): مانند آفات، علف های هرز، بیماری ها
که این دو تنش در کنار هم موجب جوانه زنی نامطلوب در حین رشد گیاه شده و در نهایت تولید محصول کشاورزی را تحت تأثیر قرار می دهد. قابل توجه است که شایع تریع نوع در تنش محیطی، خشکی بوده که به طور تقریبی باعث محدودیت تولید در ۲۱ درصد از اراضی جهان شده است.
کشور ایران نیز جزو مناطق خشک جهان طبقه بندی شده است. با توجه به بالا بودن میزان تبخیر، محدودیت منابع آبی و سایر عوامل دیگر، تحقیقات و مطالعات بر روی تأثیر تنش خشکی افزایش پیدا کرده است. دانستن اطلاعات کافی از واکنش های گیاهی در مقابله با تنش های محیطی به خصوص خشکی، موجب برنامه ریزی دقیق تر و در نتیجه افزایش بهره وری در کشاورزی خواهد شد.
بررسی اثرات تنش خشکی
همان طور که گفتیم تنش خشکی در کشاورزی همواره از علل مهم محدودیت در تولیدات محصولات کشاورزی و زراعی است که میزان کم باران و پراکنش نامنظم آن باعث به وجود آمدن تنش خشکی در طول دوره رشد گیاهان می شود. مهم ترین و رایج ترین تنش محیطی، خشک سالی و تنش ناشی از آن بوده که هر ساله خسارت های زیادی به محصولات کشاورزی در جهان به ویژه در ایران که به عنوان کشوری خشک و نیمه خشک محسوب می شود، وارد می نماید.
بررسی تأثیر تنش خشکی در مزرعه
خشکی از مهمترین تنش‌های محیطی بوده که فیزیولوژی و مورفولوژی و بیوشیمی گیاه را تحت تأثیر قرار داده و اثرات زیادی بر تولیدات کشاورزی می گذارد.
از این رو طبق مطالعه و تحقیقات در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه کشاورزی شهر زنجان در سال ۱۳۸۸ انجام شد، در بررسی اثرات تنش خشکی شاهد موارد زیر بودیم:
- کاهش شاخص محتوای کلروفیل
- هدایت روزنه ای
- سرعت تعرق
- سرعت فتوسنتز
- محتوای نسبی آب در شرایط تنش خشکی
- افزایش دمای برگ بر اثر تنش خشکی
شایان ذکر است که این تحقیقات با عنوان تأثیر تنش خشکی بر صفات فیزیولوژیک آنیسون طی ۳ مرحله و در قالب طرح بلوک‌های کاملا تصادفی انجام گرفت. در فرایند تولید و رشد گیاه تنش های محیطی در دو فرم زنده و غیر زنده بسیار تأثیرگذار است. کمبود آب و یا همان خشکی خاک یکی از مهم ترین علل تنش های غیر زنده بوده که روی رشد گیاهان در مزرعه نیز تأثیر منفی خواهد گذاشت دارد. به این صورت که کمبود آب و نبود رطوبت کافی و ضروری، می تواند بر روی رشد معمول و کامل کردن چرخه زندگی گیاه تأثیر منفی بگذارد.
دقت داشته باشید که در بررسی تأثیر تنش خشکی در مزرعه شاهد اثرات شدید بر روی سه مرحله مهم از رشد بودیم، این مراحل عبارتند از:
- پیدایش و تشکیل گل
- گرده افشانی و لقاح
- تشکیل دانه
باید دقت داشت که در مرحله زایشی، گیاه از حساسیت زیادی نسبت به تنش آب برخوردار است. تنش خشکی باعث جلوگیری از میزان تولید سلول های بنیادی در گل می شود و با رفع تنش خشکی، سلول های بنیادی در گیاهان آبیاری شده با سرعت بیشتری تشکیل می شود. تنش خشکی در مرحله گرده افشانی و لقاح، باعث کاهش تعداد دانه ها می شود. علاوه بر آن باعث تحت تأثیر قرار دادن رشد دانه های گرده و رشد لوله گرده در خامه و بافت تخمدان و تخمک می شود و نیز پژمردگی کلاله مانع رشد لوله گرده می شود.
اثر تنش در مرحله پرشدن و تشکیل دانه ها نیز بسیار آشکار است.با شدت یافتن کمبود رطوبت تعداد خورجین در بوته و نیز تعداد بذر در خورجین کاهش یافته و ادامه ی تنش در مراحل گل و نمو خورجین ها سبب عدم تلقیح وتشکیل خورجین و همچنین تا حدودی افزایش درصد خورجین سقط شده و ریزش خورجین ها می شود. شایان ذکر است که تنش خشکی در مرحله گلدهی باعت کاهش تعداد خورجین در بوته می شود که دلیل آن کمبود در تولید و عرضه مواد فتوستزی در هنگام وقوع تنش و عدم تامین مواد فتوستزی کافی جهت تخصیص مناسب به خورجین های تولید شده و در حال رشد و در نهایت سبب ریزش آن ها و کاهش این صفت در کلزا می گردد.
به طور کلی تداوم تنش خشکی طی دوره پر شدن دانه از طریق تسریع پیری موجب کاهش عملکرد دانه می شود. شرکت بهرویش از عمده تولید و توزیع کنندگان نهاده های کشاورزی در ایران بوده که همواره می توانید جهت کسب اطلاعات بیشتر به پایگاه اینترنتی شرکت بهرویش به آدرس behrooyesh.ir مراجعه کرده و از مشاوره آنلاین به صورت رایگان بهره مند شوید.
(تنش خشکی در کشاورزی – بررسی اثرات تنش خشکی – بررسی تأثیر تنش خشکی در مزرعه)
(فروشگاه آنلاین بهرویش همیار کشاورزان)
