بوته میری یک نام عمومی برای تعدادی از بیماری ها با نشانه های مشابه است که توسط چند گونه از قارچ های بیماریزا ایجاد می شود و گیاهان جوان را مورد حمله قرار می دهد. این بیماری به نام های آب زدگی گیاهان جالیزی ، داغ زدگی گیاهان جالیزی و سبز خشک نیز معروف است. بوته میری یکی از مهمترین بیماری های گیاهانی همچون، خیار، خربزه، هندوانه و کدو محسوب می شود. در این مقاله همچنین می توانید با علائم بوته میری آشنا شوید.
چندین گونه از پاتوژن های خاکزی در جنس Phytophthora باعث بیماری پوسیدگی تاج و ریشه گیاهان علفی و چوبی می شوند. گوجه فرنگی، فلفل، بادمجان و سایر محصولات گیاهی تحت تأثیر پوسیدگی فیتوفتورا قرار می گیرند.
در این بیماری در بافت های گیاهی مخصوصاً در ناحیه طوقه فرورفتگی ایجاد می شود. محل فرورفته ابتدا سفت و نمدی می شود و به تدریج نرم می شود. سپس آوندهای چوبی سریعاً تخریب می شوند و بوته در حالی که زنده و شاداب است از بین می رود.
نشانه های این بیماری ابتدا در پوست میوه بصورت لکه های کوچک و فرورفته ظاهر می شود. این لکه ها کمی آبکی به رنگ سبز تیره در می آیند و سپس بزرگتر می شوند و به رنگ قهوه ای مایل به قرمز در می آیند که بویی نامطبوعی دارند. به این دلیل به این بیماری سبز خشک می گویند چون گیاه سبز بدون نشان دادن کوچکترین علائم به یکباره از بین می رود.
عوامل ایجاد کننده بیماری بوته میری جالیز عبارتند از:
- قارچ Phthium aphanidermatum
- قارچ Phytophthora drechsleri
- قارچ Phytophthora capsica
چرخه زندگی قارچ عامل بیماری بوته میری
قراچ عامل بیماری بوته میری در تمام مراحل رشدی گیاه می تواند گیاه را آلوده کند. این بیماری با فراهم بودن دما و رطوبت مناسب شدت پیدا می کند و با حمله به طوقه گیاه در مدت دو روز می تواند کل گیاهان را از بین ببرد. به طور کلی فیتوفتورا برای ایجاد بیماری به خاک های گرم و مرطوب احتیاج دارد.
عامل بیماریزا در خاک و بقایای آلوده زمستان گذرانی می کند. به محض فراهم شدن شرایط دمایی و رطوبتی مناسب اسپورهای قارچ جوانه می زنند و وارد گیاه میزبان می شوند و گیاه را آلوده می کنند. اسپورهای این قارچ توسط حشرات، آب، ابزار و ادوات آلوده می توانند به مناطق سالم منتقل شوند.
قارچ عامل بیماری بوته میری جالیز در دمای ۵ درجه شروع به رشد می کند و با رسیدن دما به ۴۲ درجه رشدش متوقف می شود. دمای بهینه برای رشد آن ۲۸ تا ۳۲ درجه سانتیگراد گزارش شده است.
علائم بوته میری
علائم بوته میری ، ممکن است ابتدا در یک شاخه یا ساقه ظاهر شود و سپس در بقیه گیاه گسترش یابد. علائم روی ریشه ها و تاج بسته به گونه های فیتوفتورا، سن گیاه، مقاومت گونه های مختلف گیاهی و رطوبت و درجه حرارت خاک، ممکن است تا حدودی متفاوت باشند.
هنگامی که گوجه فرنگی و بادمجان تحت تأثیر پوسیدگی ریشه فیتوفتورا قرار می گیرند، ریشه در هر اندازه لکه های آب خیس ایجاد می کند که خشک می شود و با پیشرفت بیماری یک لکه قهوه ای تبدیل می شود. عفونت های اولیه، ناشی از فیتوفتورا و سایر عوامل بیماری زا، نهال ها را ضعیف می کنند. عفونت های بعدی قدرت گیاه را کاهش می دهد و ممکن است باعث سقوط و مرگ گیاه شود.
همانطور که گفته شد، علائم بیماری بوته میری بسته به سن گیاه متفاوت است. اگر بذر در خاک آلوده کاشته شود قبل از جوانه زدن از بین می رود. اگر جوانه بزند، گیاهچه قبل از خروج از خاک از بین می رود. درصورتی که گیاه رشد کند و از خاک بیرون آید، طوقه و ریشه توسط قارچ از بین می روند و گیاهچه به زمین می افتد و می پوسد. عامل مرگ گیاهچه در جالیز قارچ پیتیوم است که یکی از معروفترین آن ها Pythium debaryanum است.
در گیاهان مسن تر علائم بیماری بوته میری بصورت لکه هایی در روی ساقه نمایان می شوند. این لکه ها ممکن است به هم متصل شوند و لکه بزرگتری را ایجاد کنند که در نهایت باعث نازک شدن ساقه و خشک شدن آن می شوند. در صورتی که ریشه های فرعی مورد حمله قرار بگیرند، گیاه علائمی همچون کوتولگی، پژمردگی قسمت های هوایی و مرگ گیاهچه را بروز می دهد.
علاوه بر این گیاهانی مثل خیار، کلم، سیب زمینی و … در انبار نیز از آسیب این بیماری در امان نیستند و مورد حمله قرار می گیرند. در اینصورت سطح خارجی میوه ها پوشیده از قارچ و سطح داخلی آن ها آبکی می شود.
مبارزه با بیماری بوته میری
جهت کنترل بیماری بوته میری راهکارهایی در زیر ارائه شده است که در صورت رعایت آن ها می توان گیاهان را از آسیب این بیماری در امان نگه داشت:
• ضدعفونی خاک و بذر قبل از کاشت
• کاشت بذر و نهال با فاصله مناسب
• کاهش تعداد دفعات آبیاری
• ضدعفونی ابزار و ادوات کشاورزی
• ضدعفونی خاک با بخار آب داغ یا سولاریزه کردن خاک در روزهای خیلی گرم تابستان
• استفاده از کودهای دامی کاملاً پوسیده شده
• اجتناب از دادن کود ازته بیش از حد
• رعایت تناوب زراعی و آیش گذاری زمین
• پرهیز از جابجایی خاك آلوده، آب و بقایای گیاهی از مناطق آلوده. آب زهکشی سطحی و زیرسطحی و هر چیزی که بتواند خاک مرطوب را جابجا کند، می تواند پاتوژن را به منطقه جدیدی منتقل کند.
• کاشت گیاهان غیرمستعد برای یک یا دوفصل. مثلاً اگر گوجه فرنگی تحت تأثیر پوسیدگی ریشه قرار گرفت، از کاشت گوجه فرنگی یا سایر گیاهان مستعد مانند بادمجان یا فلفل حداقل برای یک یا دو فصل خودداری کنید. به جای آن یک محصول مقاوم مانند ذرت بکارید، یا خاک را بدون کاشت بگذارید و آبیاری نکنید.
• مؤثرترین راه پیشگیری از بیماری های پوسیدگی فیتوفترا، تهیه زهکشی مناسب و مدیریت آب است. از اشباع طولانی مدت خاک یا آب ایستاده در اطراف پایه درختان یا گیاهان مستعد خودداری کنید. به همان اندازه و هر زمان که لازم باشد آبیاری کنید.
• استفاده از قارچ کش های مؤثر. قارچ کش ها ممکن است در تعدادی از گونه های گیاه زینتی مورد استفاده قرار گیرد تا از عفونت فیتوفترا جلوگیری کند. هنگامی که قارچ کش ها روی گیاهان اسپری می شوند، توسط شاخ و برگ جذب و به ریشه ها منتقل می گردند. با این حال، برای کنترل بیماری های پوسیدگی ریشه و تاج به تنهایی به برنامه های قارچ کش اعتماد نکنید.
• با سله شکنی و از بین بردن تراکم و سختی خاک، امکان زهکشی کافی را فراهم کنید.
کلمات کلیدی:( آب زدگی گیاهان جالیزی ، علائم بوته میری ، مبارزه با بیماری بوته میری )
