در كشاورزي، گیاهان کاشته شده در مزارع رها می شوند تا به اصلاح خاك کمک كنند و یا گياهان مناسب براي كود سبز چه گیاهانی می باشند. به طور معمول، گیاهان در زمانی که رنگ سبز دارند یا کمی بعد از گل دادن به داخل خاک برگردانده می شوند. کودهای سبز معمولاً با کشاورزی ارگانیک در ارتباط هستند و می توانند نقش مهمی در سیستم های پایدار محصول سالانه داشته باشند. استفاده از کود سبز یکی از راه های افزایش ماده آلی خاک محسوب می شود.
کودهای سبز مواد طبیعی هستند که می توانند برای افزایش باروری به خاک اضافه شوند. غلظت مواد مغذی کمتری نسبت به کودهای شیمیایی دارند. بنابراین اغلب نتیجه طولانی مدت و چشمگیری دارند. از طرف دیگر، کودهای طبیعی مزایای بسیاری دارند که در ادامه به آنها اشاره می کنیم.
مزایای استفاده از کود سبز
بیشتر کودها برای افزایش کیفیت خاک و در نتیجه گیاهان از طریق ریشه آنها تغذیه می شوند. اما برخی نیز می توانند گیاهان را از طریق برگهایشان تغذیه کنند. کودهای جامد سبز را می توان با خاک مخلوط کرد یا روی آن پخش کرد. در حالی که کودهای مایع را می توان روی خاک یا روی گیاهان اسپری کرد. از جمله مزایای استفاده از کود سبز می توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- تأمین ماده آلی: یکی از اثرات استفاده از کودهای سبز تأمین ماده آلی خاک است. مخصوصاً زمانی که کود حیوانی یا بقایای گیاهی به حدی نباشد که هوموس خاک را در حد مناسبی تامین کنند. پس از برگرداندن کود سبز در خاک، قسمت های مختلف آن پوسیده شده و باعث افزایش ماده آلی خاک می شود. کود سبز در زمین های سبک (شنی) ایجاد چسبندگی می کند و در زمین های سنگین (رسی) خاک را پوک و سبک می کند.
۲- افزایش ازت: کود سبز علاوه بر کربن آلی، مقداری ازت آلی به خاک اضافه می کند. مخصوصا زمانی که گیاهان خانواده بقولات را به خاک برگردانید. این گیاهان با جذب و تثبیت ازت هوا، بعد از پوسیده شدن باعث افزایش میزان ازت خاک می شوند.
۳- حفاظت خاک: استفاده از گیاهان پوششی در مناطقی که بارندگی زیادی دارند مانع از ایجاد سیلاب و فرسایش خاک می شوند. همچنین در مناطق بادخیز مانع از کنده شدن خاک می شود و سرعت باد در روی سطح زمین را کاهش می دهد.
۴- تأمین مواد بیوشیمیایی خاک: یکی از مهمترین مزایای استفاده از کود سبز اینست که مواد غذایی مورد نیاز میکروارگانیسم های خاک را تولید می کند. از جمله گاز کربنیک، گاز آمونیاک، ترکیبات نیتراته و بسیاری از ترکیبات ساده و پیچیده دیگر.
گیاهان مناسب برای کود سبز
• محصولات زراعی رایج مورد استفاده برای کود سبز شامل سویا، شبدر و چاودار است. اما طیف گسترده ای از گیاهان برای تولید کود سبز قابل استفاده است. هر نوع محصول مزایای خاصی را ارائه می دهد. اکثر گیاهان سطح نیتروژن موجود در خاک را پس از کاشت بهبود می دهند.
• یونجه یکی از گیاهان مناسب برای کود سبز محسوب می شود. یک محصول کود سبز یونجه می تواند ریشه های خود را تا عمق زیادی گسترش دهد و مواد مغذی را از اعماق به سطح خاک آورد تا در دسترس محصول بعدی قرار گیرند. همچنین از سطح خاک در برابر فرسایش و سیلاب محافظت می کند.
• برخی از محصولات زراعی مانند لوپین دارای چرخه زندگی نسبتاً سریعی هستند. بنابراین می توان از آن ها در کوتاهترین مدت به عنوان کود سبز استفاده کرد. یا بعنوان مثال خردل در مدت شش هفته به بلوغ می رسد.
• از دیگر گیاهان مناسب برای کود سبز می توان به حبوبات اشاره کرد. حبوبات مانند نخود فرنگی برای افزودن نیتروژن به خاک بسیار مناسب هستند. ماده مغذی موجود در ریشه این گیاهان است.
• می توان با جمع آوری برگ و شاخه های سبز از گیاهانی که در زباله ها، جنگل ها و مناطق دیگر رشد می کنند، کود ساده درست کرد. اگرچه استفاده از محصول در حال رشد برای کودهای سبز در کشاورزی ارگانیک رایج تر هستند.
• از گیاهان زراعی گوناگون مثل گیاهان علوفه ای و بقولات مانند انواع شبدر، عدس، باقلا و … و همچنین گیاهان خودرویی مانند ختمی، گل بنفشه، مرق و حتی بعضی از اجزای گیاهی مانند ساقه و برگ سیب زمینی و شلغم می توان به عنوان کود سبز استفاده کرد.
بطور کلی گیاهانی برای تهیه کود سبز مناسب هستند شرایط زیر را داشته باشند:
• نیاز آبی آنها بسیار کم باشد به ویژه در مناطق گرمسیری و خشک
• دارای رشد سریعی باشد و در مدت کوتاهی دوره رشد خود را به پایان برساند.
• برای رشد خود به کود حیوانی یا شیمیایی کمی احتیاج داشته باشد.
• پر شاخ و برگ و سرشار از مواد مغذی باشد. شاخ و برگ های آن علاوه بر اینکه با ایجاد سایه مانع از رشد علف های هرز می شود، باعث می شود برگرداندن آن به خاک راحتر باشد.
بهترین زمان تهیه کود سبز
گیاهی که برای کود سبز انتخاب می شود باید در زمان گلدهی یا دانه بندی باشد. زیرا قبل از رسیدن به این دوران، در مرحله رشد سبزینه ای مواد غذایی کافی ندارند. بعد از زمان گلدهی هم قسمت های نرم و ترد گیاه به قسمت های سخت و چوبی تبدیل می شود. در نتیجه تجزیه آن به کندی صورت می گیرد. هدف استفاده از کود سبز تقویت خاک از لحاظ مواد آلی و مغذی است. بنابراین بهترین زمان تهیه کود سبز زمانی است که گیاه از مواد غذایی کافی برخوردار باشد.
زمانی که گیاه به شرایط مطلوب رسید، شاخ و برگ های آن را خرد و تا زمان پژمرده شدن صبر می کنند. سپس گیاهان و شاخ و برگ آن ها را تا عمق ۲۵ سانتی متری زیر خاک منتقل می کنند. باید قبل از کاشت محصول اصلی کود سبز پوسیده باشد، در غیر اینصورت مانع از رشد گیاه کشت شده می شود.
با توجه به نتایج حاصل از مطالعات صورت گرفته در زمینه استفاده از کود سبز، مشخص شده که کاربرد کود سبز در زمان پیش از کاشت محصول اصلی، هم از لحاظ اقتصادی به صرفه است و هم باعث کاهش آلودگی زیست محیطی می شود. همچنین ساختمان خاک را بهبود می بخشد. بنابراین برای رسیدن به اهداف کشاورزی پایدار و محافظت از محیط زیست بهتر است از کودهای سبز به عنوان جایگزین کودهای شیمیایی استفاده کرد.
کلمات کلیدی: ( گياهان مناسب براي كود سبز ، بهترين زمان تهيه كود سبز ، مزاياي استفاده از كود سبز )
